Піліп Ліпень - Гісторыя Ролянда

Яшчэ адзін наш сусед, паўднёва-заходні, быў выключна прыемны й ветлівы чалавек. Ён заўсёды першы вітаўся з-за плоту, нязьменна ласкава пасьміхаўся і любіў напяваць штосьці італьянскае. Часьцютка ён завітваў да нас пагутарыць, прыносіў хатняе віно для таты і півоні для мамы, а нас частаваў шакаляднымі цукеркамі. Вытанчаны і ўражлівы, ён ахвотней за ўсё казаў пра паэзію альбо пра музыку, што кранула яго. А аднойчы завёў такую размову:

– Ці не заўважалі вы, сябры, што стан нашае душы бесьперапынна вагаецца, але пры гэтым статыстычна раўнаважны? Калі сёньня мы маем прыўзьняты настрой, дык назаўтра трэба зь вялікай верагоднасьцю рыхтавацца да хандры? І наадварот, калі ўвечары мы сумуем, дык ураніцу напэўна будзем вясёлыя? І што чым вышэйшы ўзьлёт, тым ніжэйшае будучае падзеньне?

Тата з мамай пацьвердзілі, што сапраўды, і яны такое калі-нікалі заўважаюць. Потым загаварылі пра нешта іншае. Хто б мог падумаць, як усё павернецца?

Празь некалькі дзён, калі сусед ізноў завітаў да нас, ён выглядаў узбаламучаным, ўзьнятым, быццам яго зьлёгку ліхаманіла. Мама наліла яму баршчу, і мы пачулі, як лыжка ў ягонай руцэ калацілася і дзынкала аб талерку. Ён нагадаў тату з мамай пра мінулую гутарку і сказаў, што разьвіў са сваіх назіраньняў цэлую тэорыю:

– Мне прыйшла ў галаву думка, што настроі можна ўзяць пад кантроль і з посьпехам кіраваць імі. Дакладней, сьвядома апускацца ў смутак з мэтай наступнага небывалага ўзьлёту. Уявіце батут: чым з большаю сілай скокнеш уніз, тым больш моцна цябе падкіне. Так ці не? А ў паветры ты падгінаеш ногі, і зноў падаеш на пругкую тканіну, яшчэ глыбей, і зноў узьнімаесься, яшчэ вышэй, з усяе спружыннае сілы... І вось што я падумаў, сябры: калі злавіць рытм і не пабаяцца з кожным скокам усё ніжэй апускацца ў бездань тугі і роспачы, дык амплітуда тваіх ваганьняў хутка вырасьце настолькі, што ты адарвесься і накіруесься ўверх, як ракета! Як ракета, што дасягнула касьмічнае хуткасьці і пераадолела зямное прыцягненьне! Увысь, угору, да блісканьня зораў!

Ён натхнёна махнуў рукой, зачапіў талерку, і гарачы густы боршч выліўся на ягоную белую кашулю. Тата войкнуў, Хуліё падавіўся цукеркай, а мама рынулася па ручнік. Сусед жа, бліснуўшы вачыма, ускочыў і з розмаху пляснуў кулаком па малочніку са сьмятанай. Пырснулі парцалянавыя аскепкі, сьмятана на абрусе зьмяшалася з крывёю. А ён, бледны і імклівы, выбег прэч, ня слухаючы нашых трывожных гуканьняў і ўгавораў.

Больш ён не зьяўляўся. Дзьверы не адчыняў, на званкі не адказваў. Зь ягонага дому час ад часу чуліся то няўцешныя екатаньні і дэманічны рык, то стогны асалоды і анёльскія сьпевы. Тата з мамай хваляваліся і нават месца сабе не знаходзілі: а раптам сусед адарвецца у ніжнім пункце амплітуды – і паляціць ня ўверх, а ўніз?..

Але ў адну з наступных начэй мы прачнуліся з трэску і яркага сьвятла, якое азарыла пакой. Мы стоўпіліся ля вакна і з хвіліну назіралі сонечнае сілы зьзяньне, якое ішло з суседняга двара; а потым раптам узьнікнуў мэлядычны зык, быццам ад велізарнае струны, і ўспыхнула – асьляпляльна блакітна.

Аднаго разу на пачатку ліпеня да нас у горад прыехаў атракцыён «Упершыню: Самы Дурны Чалавек На Сьвеце». Прапусьціўшы некалькі дзён, каб было менш народу, мы з брацікамі выправіліся глядзець. Невысокі зялёны шацёр, немаладая білетэрка ў джынсах, з маленькім касавым апаратам на шыі. Яна прыўзьняла полаг, і мы, схіліўшыся, увайшлі. Зьверху зьзяла кволая лямпачка, стаяў стол, стаяла крэсла. Ён ляжаў на ложку, увесь у пухоўках, русявы, з бародкай, з сумнымі вачыма. А пагутарыць зь ім можна? Можна, толькі ня доўга.

– Прывітаньне! – сказалі мы.

– Прывітаньне, – сказаў ён проста.

– Як цябе завуць?

– Саша.

– Колькі табе гадоў?

– Дваццаць восем.

– Ты ведаеш, колькі будзе два плюс два?

Ён зірнуў на нас з дакорам, коратка ўздыхнуў і адвярнуўся. Хопіць, шапнула білетэрка, ён стаміўся. Мы ціхутка выйшлі. А што ён любіць? Можна яму штосьці смачненькае купіць? Білетэрка адказвала, што можна прынесьці мармэляду. Мы зьлёталі ў краму, і, прытуліўшыся вушамі да брызэнтавых сьценак, слухалі, як яна дрынкае міскамі, невыразна ўгаворвае яго і суцяшае. Потым зьявіліся яшчэ гледачы, і мы, разьвітаўшыся зь білетэркай, пасунуліся дадому. Нам было сумна, няёмка і сорамна, быццам мы былі ў чымсьці вінаватыя.