Піліп Ліпень - Гісторыя Ролянда

У нашым двары ля самае брамы расла вялізная бяроза, і нам падабалася спаборнічаць, хто вышэй залезе. Аднаго разу мы да таго распаліліся, да таго старанна караскаліся і да таго высока забраліся, што потым ня здолелі зьлезьці. Бяроза гойдалася, вецер шумеў, мы пішчалі са страху. Тата! Тата! Тата палез да нас і зашчаміўся паміж галінаў. Тады мы пачалі клікаць маму: мама! мама! Мама выглянула ў вакенца і патэлефанавала пажарнікам. Пажарнікі прыехалі, хуценька ўсіх зьнялі і расьселіся піць чай, стрымана гордыя, вусатыя, з бліскучымі каскамі на каленях. І пакуль мама зьбірала на стол, тата паскардзіўся на парваны пінжак, пашчуняў нас і расказаў паданьне пра празьмерную стараннасьць.

– Калісь падаўней ратаваў у манастыры душу адзін манах. Быў ён да таго слабкі духам, што аднойчы сказаў сабе – не пазьбегнуць мне падседаў д'яблы, усё роўна спакусіць, як ні пніся. Але ўжо калі прадаваць душу, дык задорага! І паабяцаў ён сабе трымацца на ўсе жылы, датрываць да самае апошняе, самае раскошнае спакусы, і толькі тады зьвергнуцца. Чакае-чакае, валэндаецца вакол манастыра, на сонцы пячэцца. І бачыць – ідзе па дарозе зь вёскі нейкі хлопец, зь дзьвюма бутэлькамі піва, ледзянымі, запатнелымі. Спыніўся, пасьміхаецца ласкава. Выпі бутэлечку, брат чарнец! А сам адкаркоўвае, і п'е, і жмурыцца. Выпі! Цёмнае, тваё ўлюбёнае! Праглынуў манах. Аж у вачох у яго памутнела – так запрагнуў ён піва халадзенькага. Але ж не, утрываю! Нагмурыў ён бровы, зрокся спакусы і акрыў хлопца хросным знакам. Пшыкнула, і зьнік хлопец. Уздыхнуў манах з палёгкай і пачаў далей чакаць. Тыдзень чакаў, месяц чакаў. І вось на зыходзе лета, блукаючы ў лесе навакол, пачуў ён пяшчотны голас. Пайшоў на голас і бачыць: ляжыць на мяккіх імхах панначка – ды такой дзіўнай прыгажосьці, што падагнуліся ў манаха ногі. Такога чыстага твару, такой чароўнае ўсьмешкі, такіх ясных вачэй ён аніколі ў жыцьці ня бачыў. Яна выгінала сьпіну, ідэальная форма, і вабіла яго, і клікала, і ляжала ў той самай паставе – як мадэля Густава Курбэ.

– Што за пастава такая? – зацікавіўся тут адзін з пажарнікаў.

– Ды як жа? Няўжо ня бачылі? Схадзіце ў наш музэй, там гэтая карціна таксама павінная быць. Ну дык вось, ляжыць яна, значыць, і ўсё ў яе відаць, і так распаліўся манах, што задрыжаў і змакрэў увесь наскрозь. Зрабіў адзін крок, зрабіў другі, зрабіў трэці і амаль ужо нахіліўся, але тут апамятаўся, нагмурыўся і зрокся! І перахрысьціў. Пшыкнула, і прапала панначка. Уздыхнуў манах, паківаў галавой і пачаў далей чакаць. Месяц чакаў, год чакаў. І вось наступнай восеньню, калі ён уладкоўваўся спаць пасьля пацераў, зьявіўся яму сам д'ябла, з рагамі і капытамі. Спалохаўся манах. А д'ябла перайшоў адразу да справы: хочаш кіраваць усім сьветам? Не! – зракаецца манах. Усе землі, ўсе горы, усе акіяны будуць тваімі… Не! Усе скарбы... Не! Усе жанчыны і мужчыны... Не! Уся ўлада будзе ў тваіх руках.... Не!! Кожнае стварэньне будзе слухацца цябе беспярэчна і хваліць цябе нястомна... Не!!! – і ўстаў манах, і сьцяў зубы, і перахрысьціў д'яблу апантана. Пшыкнула, і зьнік д'ябла. А потым на хвілінку вярнуўся і кажа: ну, тады мне болей няма чаго табе прапанаваць. Бывай здаровы. І згінуў ужо назусім. Вось так і зрабіўся той манах праведнікам.

Выслухаўшы тату, пажарнікі ветліва ўхвалілі ягоную гісторыю і сказалі, што ім на службе таксама шмат чаго прывялося пабачыць. Вось прыкладам бачылі, як жыў сабе жыў адзін нудны чалавек. Ня толькі для іншых нудны, гэта само сабой зразумела, але й сам для сябе. Сярэдняга росту, прыстойна апрануты, выхаваны і сумленны. Усё ў яго было добра, камфортна і шчасна – аж да позехаў. Крэпка мучыла таго чалавека ўласная нудота. Здаралася, выйдзе на кухню ў шкарпэтках, ды й плюне з агіды – да тога ўсе шэрае і будзённае. Яму кажуць: завядзі сабе жонку зь дзецьмі ці хаця б сабаку, а ён мяркуе – ага, ажэнісься, а яна потым паўкватэры адсячэ і алімэнты, не-не; і сабака не пасуе – шпацыруй зь ім два разы на дзень у дубарыну, а потым яшчэ і памрэ, хавай яго. Яму кажуць: ну дык зьезьдзі ў які Нэапаль ці ў Барсэлёну, фоцікам папстрыкай, а ён мяркуе – а калі пакункі выкрадуць? Альбо зьясі якуюсь дрэнь, дрыстачка нападзе, дык і прасядзіш у прыбіральні ўсё падарожжа. І супраць кожнае забаўкі знаходзілася ў яго пярэчаньне, а то нават і два. Таму ён цэлымі днямі бавіўся дома, глядзеў ТБ або чытаў кніжкі.