Леанід Левановіч - Палыновы вецер

Ева падганяла мужа хутчэй узяцца за ўкладку, садраць нарэшце абрыдлы лінолеум. Пятро ўгаворваў не спяшацца, хай паркет яшчэ лепей высахне, трэба купіць клею-эмульсіі, дый майстар, з якім ён папярэдне дамовіўся, яшчэ заняты, ён патэлефануе, калі вызваліцца. Ева не згаджалася:

— Я сама чула, як Андрэй казаў: паркет сухі, рабілі ўлетку. Вылежаўся ў іх не адзін месяц. Няма чаго цягнуць. Ты паглядзі, уся кватэра завалена. І ў калідоры, і пад ложкамі, і пад сталом пачак паркету. Ні памыць, ні прыбраць.

— Зробім. Не падганяй. У мяне зараз у выдавецтве дужа багата клопату. Апошні квартал года. Хоць разарвіся.

— Дык майстар будзе рабіць. Што над ім стаяць? Я вазьму колькі адгулаў на працы. Буду памагаць. А то з калідора могуць паркет украсці. Тады не дакупішся.

— Да чаго ўпарты народ, гэтыя жонкі, — пасміхнуўся Пятро. — Не дзіва, што Андрэй збег ад сваёй ажно ў радыяцыйную зону.

— Ён шукаў работу, а не ад жонкі ўцякаў. Мне здаецца, ён уцякаў ад былых сяброў, якія ў цяжкі час не памаглі.

Пятро не ўступаў у дыскусію, бо разумеў, што пераканаць жонку не ўдасца. Ды яна і не памылялася... Урэшце, ён здаўся, узброіўся металічным ломам і пачаў зрываць з падлогі лінолеум. Ніколі не думаў, што гэта надзвычай цяжкая праца, месцамі лінолеум быў прыклеены намертва да бетоннай падлогі. Абліваючыся потам, вечарамі дзёр Пятро хімічнае пакрывала-ўцяпленне, скручваў у цяжкія рулоны. Кватэра нагадвала мэблевы склад, каб забяспечыць “фронт работ”, з пакоя даводзілася выносіць усё. Цяпер толькі ў выдавецтве, у невялікім кабінеціку Пятро Махавікоў меў спачын і спакой.

Зрэдку, напрыканцы дня, калі выдаўцы разбягаліся хто куды — жанчыны ў магазіны, мужчыны — у бібліятэкі, а то і ў піўбары, Пятро адкрываў свій новы кандуіт. Быў ён не падобны на ранейшыя вялікія сшыткі. Гэта быў тоўсты нататнік, на цвёрдай блакітнай вокладцы ціснёны сілуэт мацярыка СССР, які нагадваў сваімі абрысамі мядзведзя, злева ў рамачцы герб, над ім лічба — пяцьдзесят. Значыць, нараджэнне блакнота было прымеркавана да залатога юбілею Краіны саветаў і яму ўжо амаль два дзесяткі гадоў. Каштаваў ён тады рубель дваццаць капеек. Цяпер цэны зусім іншыя. Нататнік трапіўся на вочы, калі Пятро чысціў свій тэлевізійны кабінет.

Апошнім часам у кандуіт заглядваў рэдка, было не да гэтага, а калі пісаў, то па звычцы спачатку чытаў ранейшыя занатоўкі. Вось і сёння ён адгарнуў нататнік і пачаў чытаць з першай старонкі.

14 кастрычніка, 1991. На Пакровы, у Дзень Мац, пачынаю новы кандуіт. Ён трохі меншы — дэфіцыт паперы, дэфіцыт часу, дый пара мудрэць. Пісаць карацей.

Чытаніны багата, але пакуль не шкадую, што перайшоў у выдавецтва: тут спакайней, можна працаваць без ляманту і тузаніны, чаго было зашмат на тэлестудыі. Нямала часу забірае ўнук, але затое колькі радасці! Сёння ўсю раніцу насіўся з ім, потым ён заснуў, а я ўзяўся смажыць грыбы. Восень трохі падсыпала апенькаў, у мінулую суботу нават баравікоў знайшоў тузін: сёлетгні рэкорд.

На лецішчы са смакам перакопваю агарод, цягаю салому з калгаснага согу, балазе ён лізка. Салому закопваю замета гною, якога няма, прысыпаю попелам. Усё ж нейкая карысць будзе. Зямля талерка: што пакладзеш, тое і возьмеш.

Першая палова восені сёлета надзвычай цёплая, согнечная, а другая, пэўна,будзе даждлівая.Вецер сёння паўднёвы, значыць, нас чакае цёплая зіма. Ма-гчыма, снеэная. “Дэмакраты” пужаюць халоднаю зімою, каторы год палохаюць голадам: пятая калона дзейнічае, нібы жучкі-караеды падточваюць Саюз. Дарэчы, гэты блакнот зроблены яшчэ да яго пяцідзесяцігоддзя. І вось Рэспубліка Беларусь абвешчана суверэннай, нврэшце ўзаконены бел-чырвона-белы сцяг і “Пагоня”. Так ваявалі партакраты і розныя артадоксы супраць, але ўсё-ткі Адраджэнне набірае моц і вышыню. Дай Божа!

16 кастрычніка. Пятніца. Першы выдваецкі канфлікт. Прыбягае да мяне шэф-рэдактар кнігі “Памяць” Сяргей Рудзянок: “Што рпабіць? У нас канліктная сітуацыя. Сутнасць вось у чым. Рэдактар-укладальнік кнігі. А ён гісторык, кандыдат навук, выхадзец з гэтага раёна, кажа: усе матэрыялы ёсць, няма толькі пра яўрэйскае гета. Сакратар раённай камісіі, а выдавецтва павінна ўлічваць яго думку. Бо раён плаціць грошы, кіраўнік раёна — член рэдкалегіі, ён жа і страшыня камісіі. Карацей, хто плаціць, той і заказвае музыку. Дык вось, сакратар кажа: артыкул пра гета заказаны аднаму старому яўрэю, а ён захварэў і надоўга, кніга можа выйсці і без гэтага артыкула. Узнклі іншыя пытанні. Укладальнік прапануе артыкул пра ьдзейнасць КДБ пасля вайны, падчас калектывізацыі. Раён — заходнебеларускі, там усё віравала, нібы ў катле. Прадстаўнік раёна — катэгарычна супраць. Рудзянок спрабаваў памірыць варагуючыя бакі:2Тут нам не трэба шпрацца. Метадычны цэнтр гэты артыкул здыме”. — “Дык у газетах жа пішуць і пра КДБ”,— нек здаваўся ўкладальнік. “У газетах пішуць, а ў кнізе не дадуць. Я гэта ведаю”,— аўтарытэтна даводзіў Рудзянок.