Рыгор Крушына - Лебедзь чорная

Сапраўды, Фэрхат ня згінуў,
А вярнуўся з гучнай славай,
I адразу да Хазроя
Ў зьліты золатам палац.
Сьвяткаваў ён перамогу
Абавязку над правамі,
Не прасіць цара з паклонам,
А прыйшоў патрабаваць.

На Хазроевы пахвалы
Ды на золата-чырвонцы
Не гарэлі іскры шчасьця
У Фэрхата уваччу.
«Мне ня трэба жадных скарбаў, —
Адказаў мастак з пагардай,
— Абяцанага жадаю,
Больш нічога не хачу».

Цар здрыгнуўся. Сэрца млосна
Зашчымела ў прадчуваньні
Незаступнай цяжкай страты...
Дык няўжо? Аддаць? Згубіць?
Дарагой цаны заплата!
Аддасі — і застанецца
Нявыгойлівая рана.
Ці ня лепш адно — зманіць.

Цар ачулеў. I пахмура
Праказаў: «Шырын памерла»...
Ня стрываў Фэрхат удару.
Ён у роспачы нямой
Сьмерць прадчасную прымае,
Моўкне сэрца пад кінджалам,
Амываецца крывёю...
Ты дасяг свайго, Хазрой!..

I прайшла ў народзе чутка,
Што Фэрхата ашукалі,
Што дарэмна ён праходзіў
Шлях цярністы, шлях віты.
Ён, няшчасны, паў ахвярай
Самаўладнага Хазроя.
За яго памсьцяцца горы,
Бісутунскія хрыбты.

Дагарэла зорка ўраньні,
Бура дрэва пашчапала...
Песьняры па ўсёй краіне
Выслаўлялі разьбяра.
Тыя песьні быццам проймай
Да Шырын праз мур шугалі.
— Згінуў любы самагубам,
Сьцяты зрадаю цара.

Як дачулася аб гэтым,
Горка плакала царыца
I задумнымі вачыма
Слала жаль у даль да скал.
Там каменныя магуты
Ў строгай велічы стаялі.
Несьмяротны дух Фэрхата
У імгле сівой блукаў.

I мастацкаю разьбою
Шчараванага граніту
Заклікаў Шырын прынадна
Адвячорнаю парой.
Горы мсьціліся Хазрою,
Маладзіцу паланілі.
Зьвяла, высахла магноля,
Неагрэтая вясной.

Як заклятыя багамі,
Горы клікалі-гукалі,
I Шырын на гэты заклік —
Нацянькі ў халодны змрок.
Ад людзей яна з палацу
Ўпотай выбегла на ўзвышша,
На пагрозьлівыя скалы,
Каб зрабіць апошні крок.

Там расплёў ёй вецер косы
I сарваў малітву з вуснаў.
— Я твая, Фэрхат! — і з крыкам
Паляцела цела ўніз.
Так Шырын пайшла бяз страху
За Фэрхатам, за каханым.
А стары Хазрой бязрадна
Свой цыбук у злосьці грыз.

———————————————

Перажытыя стагодзьдзі
Не пакрылі шэрым пылам
Гэта слаўнае паданьне,
Няўміручы гэты сказ.

Не, ня ты парэзаў горы,
А тваё, Фэрхат, каханьне.
З гэтай сілай перамог ты
I жывым прыйшоў да нас.

1946