Сяргей Балахонаў - Інфанта і аднарог

– Ведаем мы, які там асаблівы тып псіхікі, – не ўстрымалася Каленвалава. – Уткнецца ў кампутар і рубіцца без памяці ў свае гулькі. Ніякім спосабам не адарвеш…

– Не, Інгебора, ты няправільна зразумела, – не збянтэжылася Селязнёва. – Пад гэтым асаблівым тыпам падразумяваюцца здольнасць праяўляць ініцыятыву і прадпрымальнасць, уменне суадносіць свае намеры і мэты з мэтамі іншых людзей. Але я хачу спыніцца на пэўным праблемным моманце. Справа ў тым, што інфармацыйна-кампутарная цывілізацыя нясе з сабою і небяспеку. Гэтую небяспеку можна акрэсліць як панаванне сімулякраў.

– Гэта калі дзяўчаты аргазм сімулююць? – гэтым разам не ўцярпеў Дастаеўскі.

Я хацеў яму нешта сказаць, але замест мяне сказала Багуслаўская:

– Заткніся. Хаця б адзін раз наяўнасць мазгоў у сваёй галаве прасімулюй, а потым вякай.

– Увогуле паняцце «сімулякр» лацінскага паходжання, – Аліса рабіла выгляд, быццам нічога не адбылося. – Яно выкарыстоўвалася ў перакладах твораў знакамітага філосафа Платона, які жыў у Старажытнай Грэцыі. Праўда, у гэтым разуменні сімулякр азначае даволі звычайныя для нас рэчы – выяву, малюнак, карцінку. Але я, гаворачы пра небяспеку панавання сімулякраў, мела на ўвазе значэнне, якое ўклаў у гэта паняцце сучасны еўрапейскі філосаф Жан Бадрыяр. З яго пункта гледжання сімулякры ўяўляюць сабой выяву, якая не мае арыгінала. Сыходзячы з гэтага, сімуляцыю аргазму нельга назваць сімулякрам.

– А сімуляцыю аргазму на ўзор якой-небудзь порназоркі, напэўна, можна, – зрабіў выснову Стахіевіч.

Ад гэтых прыкладаў мяне з аднаго боку душыў смех, а з іншага я разумеў, што настаў час умяшацца.

– Папрашу развіваць тэму на іншым прыкладах, – наказаў я.

– Калі ласка, – усміхнулася Селязнёва. – Гістарычны прыклад. Выпуск газеты «Правда» надрукаваны фашыстамі 28 жніўня 1941 года, у якім паведамлялася, пра «бліскучыя вынікі германскіх поспехаў за два першыя месяцы вайны з Савецкім Саюзам».

Мяне перасмыкнула. Паміж класам і мной з’явілася маленькае вакенца, у якім я бачыў той фальшывы выпуск «Правды» з партрэтам Гітлера. Ніхто з вучняў нічога, апроч майго здзіўлення, не прыкмеціў.

– Сам Бадрыяр назваў сімулякрам вайну 1991 года ў Персідскім заліве. Назіраючы за гэтай вайной па тэлевізары, людзі не мелі ніякай магчымасці даведацца, ці было там нешта насамрэч, або гэта проста карагоды карцінак і ўзрушаных прапагандысцкіх рэпартажаў на экранах, – голас Алісы стаў гучаць для мяне так, нібыта яна прамаўляла ў пячоры.

Побач з папярэднім вакенцам з’явілася яшчэ адно. На тле палаючых нафтавышак імкліва праносіліся бронетранспарцёры і іншая вайсковая тэхніка. Я выразна адчуў, што хістаюся між рэчаіснасцямі.

– А можна больш прыземлены прыклад? – ледзьве не ўмаляў я, атуліўшы лоб далонню.

– Можна, – яна ў чарговы раз усміхнулася. – Напрыклад, я не прыйшла сёння ў школу. Заўтра вы пытаеце ў мяне пра прычыну адсутнасці. Я кажу, што да нас прыехалі госці з Валгаграду, і бацькі дазволілі мне застацца дома. Вы мне верыце і не ператэлефаноўваеце маме, каб удакладніць, ці сапраўды так усё было. Хаця папраўдзе я проста не хацела ісці на лабараторную работу па біялогіі і сядзела дома, займаючыся са зборнікам задач па фізіцы.

Кроплі поту пацяклі па маіх скронях. Спіна неверагодна ўзмакрэла.

– Дык гэта была б проста хлусня. Навошта тады паняцце сімулякра? – заўважыла Багуслаўская.

– Не кожная хлусня можа быць названа сімулякрам, – узялася тлумачыць Селязнёва. – Бадрыяр сам разважаў даволі блытана. Але калі браць у якасці крытэру адсутнасць арыгіналу, то сімулякрам можа быць названа толькі фантастычная хлусня. Калі ты схлусіш, што ў цябе балела галава, гэта сапраўды будзе проста хлуснёй. Калі ж ты заявіш, што ў цябе балела галава, бо іншапланецяне калупаліся ў тваіх мазгах, гэта будзе сімулякр. Па крайняй меры, нешта блізкае да яго.

Пакуль гучалі яе тлумачэнні, адчыніліся яшчэ два вакенцы. У адным Аліса адкідвала зборнік задач па фізіцы і цалавалася з Дзімам. У другім Аксана Багуслаўская сшыткам уліку вучнёўскай наведвальнасці адмахвалася ад брыдкіх зялёных чалавечкаў, якія наравілі ўкласці яе на аперацыйны стол. Я адчуў неверагодны скразняк, які зацягваў мяне адначасова ва ўсе расчыненыя вакенцы. Мне давялося ўхапіцца за стол і трымаць, што меў моцы.

– Дарэчы, пра хлусню, – натхнёнасць Алісы не ведала межаў. – Зараз вельмі распаўсюджана трактоўка жэстаў. Кажуць, што чалавек, які ў размове міжволі чухае нос, хлусіць. А цяпер уявім сітуацыю, калі нехта падчас сур’ёзнай гутаркі ці дзелавых перагавораў бярэ і чухае сабе нос. Чухае наўмысна, бо ведае, што суразмоўцы ў курсе трактоўкі гэтага жэста. Як хто думае – гэта хлусня ці сімулякр?