Gore Vidal - Stworzenie Świata

Po powrocie zwycięskiej armii rodu Ci do stolicy, byłem obecny na uczcie dla bohaterów w Długim Skarbcu, gmachu stojącym dokładnie naprzeciwko książęcego pałacu. Jako członek świty kanclerza po raz pierwszy przywdziałem dworski fartuch – osobliwy strój jedwabny, rozpostarty półkoliście poniżej szerokiego skórzanego pasa, na którym zawiesza się swoje oznaki godności ze złota, srebra, kości słoniowej i nefrytu Rzecz jasna, mój pas nie miał żadnych ozdób, prócz małego srebrnego guzika, który pozwalał zidentyfikować mnie jako gościa honorowego.

W ślad za baronem K’angiem pięćdziesięcioosobowa świta wkroczyła do głównej sali Długiego Skarbca. Poprzednio budynek ten był twierdzą strzegącą zarówno skarbu, jak i książąt. Gdy książę Czao usiłował odzyskać należną mu władzę, schronił się w Długim Skarbcu Ale żołnierze trzech rodów obezwładnili jego straż i podłożyli pod gmach ogień. Czao uciekł, budynek spłonął. Wiele debatowano, czy należy odbudować ten symbol władzy książęcej. W końcu baron K’ang udzielił zezwolenia i na rok przed moim przybyciem do Lu Długi Skarbiec raz jeszcze odrodził się z popiołów.

Na północnym krańcu sali stał książę Aj. Był to szczupły, przystojny mężczyzna o nogach zamiłowanego myśliwego, to znaczy takich, jakie łatwo się wyginają, by dopasować swój kształt do boków konia. Miał na sobie olśniewającą niebiesko-złotą szatę, strój, który niegdyś należał do legendarnego Tana.

Rodziny Meng i Szu znajdowały się już na miejscu, podobnie jak ród księcia i jego domownicy Dostrzegłem wśród nich księcia Sze, który spoglądał groźnie, jeśli nie na wszystkich, to w każdym razie na mnie.

Baron K’ang skłonił się przed księciem Aj; złożył mu życzenia długiego życia i gratulacje z powodu jego zwycięstwa nad C’i. Po czym baron przedstawił księciu Żan C’iu, a książę Aj wygłosił przemówienie tak górnolotne i archaiczne, że niewiele z niego zrozumiałem.

Podczas gdy książę Aj przemawiał, rozglądałem się po długiej, wysokiej sali, dokładnej kopii tej, która została spalona. Naprzeciw księcia Aj stał wysoki, dość prymitywny posąg księcia Tana; nie było żadnych mebli, salę wypełniali tylko dworzanie. W swych wspaniałych szatach wyglądali imponująco i sala przypominała bardziej ogród na wiosnę niż zgromadzenie zaciekle ambitnych ludzi.

Po przemówieniu z północy rozległa się muzyka. Zaczęły się obrzędowe tańce Pojawiło się wino z prosa, które pito w nadmiarze. W pewnym momencie książę się wymknął – żałosna pozostałość utraconej władzy protokół wymaga, żeby nikt nie ośmielił się opuścić sali przed władcą. Ale w Lu władał baron K’ang, nie książę Aj.

Zaraz po wyjściu księcia ludzie zaczęli krążyć po sali. Mnóstwo tu było ukłonów, kulenia się, przestępowania z nogi na nogę. Zawsze uważałem protokół chiński za niedorzeczny, a zarazem irytujący. Fan Cz’y natomiast nie zachwycał sposób, w jaki my organizujemy te sprawy w Babilonie.

W końcu, jak się spodziewałem, odszukał mnie pan na księstwie Sze. Wypił za dużo.

– Jeślibym nawet dożył dziesięciu tysięcy lat…

– Modlę się, aby tak się stało – przerwałem pospiesznie, kłaniając się i kuląc jak przed prawdziwym księciem.

– … mam nadzieję, że nie zetknąłbym się ponownie z taką niewdzięcznością.

– Nic nie mogłem na to poradzić, książę. Wzięto mnie do niewoli.

– Do niewoli! – Wskazał na srebrny guz na moim pasie. – Gość honorowy! Ocaliłem cię od pewnej śmierci… jesteś niewolnikiem. Moim niewolnikiem Zapłaconym przeze mnie Karmionym przeze mnie. Traktowanym przeze mnie jak ludzka istota I oto zdradziłeś swego dobroczyńcę, swego wybawcę!

– Nigdy! Moja wdzięczność dla ciebie, książę, będzie trwała wiecznie Ale baron K’ang.

– Rzuciłeś na niego urok. Znam się na tym. Ostrzegłem mego bratanka, księcia Aj. Pilnuje cię. Jeden fałszywy krok i…

Nigdy nie dowiem się, dokąd miał zaprowadzić mnie ten fałszywy krok, bo podszedł do nas Fan Cz’y.

– Drogi przyjacielu – zwrócił się do mnie. – Książę – pozdrowił mego byłego pana.

– Co za dzień… – mruknął książę do Fan Cz’y i odszedł. Nigdy go już nie zobaczyłem. Ale byłem szczery mówiąc, że zawsze będę mu wdzięczny za ocalenie z rąk ludzi-wilków z C’in.

Fan Cz’y chciał poznać wszystkie szczegóły moich przygód. Opowiedziałem mu, jak umiałem. Potrząsał wciąż głową i słuchając opowieści o zmiennych kolejach mego losu w Królestwie Środka szeptał: – To niegodziwe, niegodziwe. – Kiedy zabrakło mi tchu, powiedział: – Ty postarałeś się, żebym tu wrócił. Ja się postaram, żebyś dostał się do Persji. Obiecuję.

– Baron K’ang też przyrzekł mi pomoc. Dzięki tobie. Wesoła twarz Fan Cz’y rzadko przybierała tak poważny wyraz.

– Nie będzie to łatwe oczywiście. Na razie.

– Myślałem, że może trafię na statek, który płynie do Ćampy.

– Niewiele statków odpływa do Ćampy. A i z tych bardzo mało dociera na miejsce. Te zaś, które docierają… no cóż, docierają bez pasażerów.

– Piraci?

Fan Cz’y skinął głową.

– Obrabowano by cię i wrzucono w morze już pierwszej nocy. Nie. Musisz popłynąć na własnym statku lub na statku rządowym z ładunkiem. Niestety, państwo nie ma pieniędzy. – Fan Cz’y rozpostarł palce obu rąk obracając dłonie do góry, potem w dół; chiński gest oznaczający pustkę, nicość, ubóstwo. – Najpierw Jang Huo ukradł prawie cały skarb. Potem koszty odbudowy tego tu. – Objął spojrzeniem długą salę, w której podobni kwiatom dworzanie zdawali się przekwitać. – Następnie różne inne kłopoty i teraz ta wojna z C’i, której udało nam się nie przegrać. – Chińczycy uwielbiają niedomówienia, lubią robić tajemnicze uwagi na stronie.

– Odnieśliście wspaniałe zwycięstwo. Zdobyliście dla Lu nowe ziemie.

– To, co zyskaliśmy, nie wyrównuje poniesionych przez nas kosztów. Baron K’ang będzie musiał nałożyć nowe podatki. To znaczy, że będziesz musiał zaczekać, aż starczy nam pieniędzy na odesłanie cię do domu. Może w przyszłym roku.

Usilnie starałem się przybrać zadowoloną minę. Ale naprawdę byłem zrozpaczony. Przebywałem poza Persją już blisko pięć lat.

– Z powodów samolubnych cieszę się, że będziesz tutaj. – Fan Cz’y się uśmiechnął; jego twarz przypominała księżyc jesienią. – Wreszcie mogę ci się odwdzięczyć za wszystko, co zrobiłeś dla mnie w Babilonii.

Zaprzeczyłem, jakobym cokolwiek dla niego zrobił i tak dalej. Po czym spytałem:

– Czy jest w Lu taka firma jak Egibich?

– Nie. Lecz mamy rozmaitych kupców, spedytorów, kapitanów, chciwców żądnych zysku.

Z jakiegoś powodu padło w tej rozmowie imię Konfucjusza. Nie pamiętam w związku z czym. Ale nie zapomniałem, jak oczy Fan Cz’y nagle zabłysły radością.

– Pamiętasz wszystko, co ci mówiłem o Mistrzu K’ungu?

– O tak. Oczywiście. Jakżebym mógł zapomnieć. – Mój entuzjazm nie był udawany. Miałem zadanie do spełnienia.

Fan Cz’y ujął mnie pod ramię i poprowadził przez ciżbę dworzan. Przestrzegali co prawda równie skrupulatnie jak zawsze dobrych manier, ich głosy jednak brzmiały teraz nieco zbyt donośnie. Wszystko to przypominało dwór perski z jednym wyjątkiem: chiński władca – czy jak w tym wypadku władcy – opuszczają salę przy pierwszych oznakach nietrzeźwości, podczas gdy Wielki Król pozostaje do końca. Z powodu tego starodawnego perskiego zwyczaju Herodot opowiada nam teraz, że Wielki Król podejmuje decyzje polityczne tylko po pijanemu. W istocie jest wręcz przeciwnie. Każde słowo wypowiedziane na bankiecie u króla zapisuje skryba i każde zlecenie wydane przez podpitego monarchę zostanie starannie rozpatrzone w trzeźwym świetle następnego ranka. Jeśli decyzja okaże się nie całkiem sensowna, spokojnie ulega zapomnieniu.