Gore Vidal - Stworzenie Świata

Ponieważ Kserkses oznajmił, że dwór pozostanie przez miesiąc w Persepolis, zdziwiłem się, że jest gotów na tak długi okres rozstać się z haremem. Gdy napomknąłem o tym, uśmiechnął się.

– Nawet nie wiesz, jaka to ulga nie słuchać rad Atossy czy Amestris.

Uważał też, że będzie dobrą wróżbą, jeśli rozpocznie panowanie w sercu swej perskiej ojczyzny, otoczony przywódcami klanów.

Na uczcie koronacyjnej piętnaście tysięcy najważniejszych osobistości imperium biesiadowało na głównym dziedzińcu zimowego pałacu Dariusza. Widziałem kiedyś spis zwierząt zarżniętych na tę szczególną okazję. Pewien jestem, że w górach nie pozostawiono przy życiu ani jednej owcy, gęsi czy wołu. Lecz mimo ogromnych wydatków zapowiedzi były pomyślne, tak nam się przynajmniej wydawało. Panowie jedli i pili przez dziewięć godzin. Wielu się pochorowało. Wszyscy byli zachwyceni. Groźny nimb królewski przeszedł w najbardziej godziwy sposób na wnuka Cyrusa – prawdziwego Achemenidę. Nieczęsto tak się zdarza.

Sam Kserkses ucztował z braćmi w niszy za zasuniętą kotarą, tuż przy sali, gdzie siedziało stu przyjaciół króla. Gruba zielono-biała kotara oddzielała niszę Kserksesa od sali, w której biesiadowaliśmy. Później kotarę odsunięto i Wielki Król pił razem z nami. Jeszcze później wyszedł na dziedziniec i okrzyki radości klanów brzmiały jak fale oceanu, kiedy uderzają o brzeg rytmicznie, zgodnie z księżycem. Tak, Demokrycie, pod powierzchnią zewnętrznych mórz rodzą się potężne przypływy i odpływy, jakich nie ma na Morzu Śródziemnym, gdzie fale podnosi kapryśny wiatr. Nie, nie znam przyczyny tego zjawiska. Nie wiem, dlaczego przypływy oceanu mają związek z fazami księżyca podobnie jak kobieca przypadłość.

Siedziałem między Mardoniosem i Artabanosem. Byliśmy pijani tak jak wszyscy. Tylko Kserkses pozostał trzeźwy. Mieszał wodę z winem, co rzadko mu się zdarzało. Miał się na baczności. Mimo wszystko u stóp jego złotego łoża siedział Ariamenes. Niedoszły uzurpator był krzepkim młodym mężczyzną o ramionach kowala; nadal odnosiłem się do niego z dużą podejrzliwością. Wszyscy tak go traktowaliśmy, prócz Kserksesa.

Artabanos zrobił na mnie nader przyjemne wrażenie. Nie powiem, żebym brał go bardzo poważnie, chociaż wiedziałem, że Kserkses zamierza zrobić z niego dowódcę gwardii pałacowej – stanowisko o ogromnym zakresie władzy, gdyż dowódca gwardii nie tylko chroni Wielkiego Króla, lecz i pilnuje codziennego porządku na dworze. Ponieważ Dariusz zawsze trzymał swych dowódców gwardii w ryzach, uznałem, że Kserkses będzie postępował tak samo.

Artabanos był Hyrkańczykiem, niebieskookim i jasnowłosym, o rok czy dwa młodszym od Kserksesa. Opowiadano, że wódkę pędzoną z jęczmienia lubi pić z ludzkiej czaszki. Niezależnie od osobistych przyzwyczajeń, publicznie zachowywał się w sposób nienagannie cywilizowany. Do mnie oczywiście odnosił się z szacunkiem. Obawiam się, że wydał mi się tępy – takie właśnie wrażenie chciał wywrzeć na nas wszystkich. Jak się okazało, to my byliśmy tępakami, nie on.

Na perskim dworze dowódcę gwardii zazwyczaj trzyma w szachu marszałek dworu. Mądry monarcha robi co może, żeby ci dwaj dostojnicy byli ze sobą stale skłóceni, do czego nietrudno doprowadzić. Ponieważ marszałek dworu musi mieć dostęp do haremu, jest to zawsze eunuch. Ponieważ mężni wojownicy gardzą eunuchami, wrogość między dowódcą gwardii a marszałkiem dworu ma wystarczającą pożywkę. Kserkses mianował już marszałkiem dworu Aspamitresa poleconego przez Amestris. Biorąc wszystko pod uwagę, dwór był zadowolony. Każdy wiedział, że jeśli Aspamitres bierze łapówkę, dobrze się za nią odpłaca. Okazał się też znakomitym administratorem, jak stwierdziłem w dniu koronacji Kserksesa.

Przy mniej więcej trzecim daniu byliśmy obaj z Mardoniosem umiarkowanie pijani. Pamiętam, że podano dziczyznę przyrządzoną dokładnie tak, jak lubię – skropioną octem i przybraną kogucimi grzebieniami. Zjadłem kawałek. Potem z pełnymi ustami zwróciłem się do Mardoniosa, bardziej niż ja pijanego. Mówił jak zwykle o wojnie.

– Egipt jest lepszy niż nic. Nie martwię się. Naprawdę. Chcę służyć Wielkiemu Królowi. – Nie przywykliśmy jeszcze do tego, że ów groźny tytuł przysługuje teraz na zawsze naszemu przyjacielowi z dzieciństwa. – A i tak to zmarnowany rok, jeśli chodzi… – Czknął i stracił wątek.

– Jeśli chodzi o Grecję. Wiem. Ale Egipt jest ważniejszy niż Grecja. Egipt jest bogaty i jest nasz… lub był. – W tym momencie sięgnąłem po drugi kawałek dziczyzny, tylko po to, by stwierdzić, że półmisek znajduje się na tym samym miejscu, lecz mięso znikło. Zakląłem głośno.

Mardonios spoglądał na mnie tępo. Po czym się roześmiał. – Nie powinieneś żałować niewolnikom resztek z półmiska.

– Ale żałuję. – Byłem szczery.

Nagle przy moim boku pojawił się Aspamitres. Był młody, blady, bystrooki. Nie miał brody, co świadczyło, że został wykastrowany przed okresem dojrzewania, jak wszyscy najlepsi eunuchowie. Obserwował wszystko ze swego miejsca, tuż poniżej złotego łoża Kserksesa.

– Jeszcze nie skończyłeś, panie?

– Nie. Dowódca floty też nie skończył.

– Przestępcy zostaną ukarani.

Aspamitres na pewno nie rzucał słów na wiatr. W mgnieniu oka dziczyzna pojawiła się znowu. Jeszcze tej samej nocy stracono sześciu służących. W rezultacie ożywiony handel potrawami z królewskiego stołu poważnie się zmniejszył, choć nigdy całkowicie nie ustał.

Stare zwyczaje są trudne do wykorzenienia. Lecz w każdym razie we wczesnych latach panowania Kserksesa można było zjeść niemal cały posiłek stosunkowo bezpiecznie. Tę poprawę sytuacji zawdzięczamy Aspamitresowi.

Opowiadano wówczas, że od siedemnastego roku życia Aspamitres był kochankiem królowej Amestris. Sam nic o tym nie wiem. Powtarzam tylko to, co ludzie szeptali sobie na ucho. Wprawdzie panie z haremu – nawet królowe – często utrzymują skomplikowane stosunki z eunuchami, wątpię jednak, czy nasza czcigodna Królowa Matka, Amestris, wykorzystywałaby w ten sposób Aspamitresa, chociaż jego członek osiągnął jakoby rozmiary niezwykłe u człowieka wykastrowanego już w dziesiątym czy jedenastym roku życia.

Demokryt przekazuje mi najświeższe plotki z agory. Grecy widocznie chcą wierzyć, że Królowa Matka jeszcze teraz ma romans z obecnym marszałkiem dworu, dwudziestotrzyletnim eunuchem, który nosi sztuczną brodę i wąsy. Pozwolę sobie zapewnić ateńskich amatorów skandali, że Królowa Matka ma siedemdziesiąt lat i obojętne jej są już uciechy cielesne. Co więcej, zawsze wolała władzę od zabaw, tak samo jak jej poprzedniczka królowa Atossa. Myślę, że młoda Amestris mogła nawet romansować z eunuchami, ale to był inny świat, który bezpowrotnie przeminął.

Świat, który przeminął, był dla nas najpiękniejszym ze światów. Zwłaszcza tej zimy w Persepolis, kiedy wszystko zdawało się możliwe – oprócz jednego: że jeszcze kiedyś będzie się nam wygodnie mieszkało. Pałaców nie wykończono. W ogóle nie było tu jeszcze miasta, tylko szałasy robotników i nowiuteńki kompleks budynków wokół skarbca Dariusza. Na razie magazyny, sale wystawowe, hale i biura przeznaczono na kwatery dla urzędników kancelarii.

Dzieliłem z Mardoniosem duszny, lodowaty pokoik w haremie pałacu zimowego. Pomieszczenia haremowe, budowane z myślą o względnie skromnej gromadce żon i konkubin Dariusza, okazały się niewystarczające dla tak zwanego miasta kobiet Kserksesa. W rezultacie Kserkses jako Wielki Król pierwsze zarządzenie skierował do architektów. Mieli powiększyć kobiece pomieszczenia w pałacu, przedłużając je w stronę skarbca. W końcu część dawnego skarbca musiano rozebrać, aby zrobić miejsce dla nowego haremu.