Gore Vidal - Stworzenie Świata

Gdy Aspamitres i sekretarze się oddalili, Kserkses klasnął w dłonie. Podczaszy zmaterializował się jak rączy duch czy zjawa. Nalał do kubków wino, upił parę kropel z kubka Kserksesa, zniknął równie szybko, jak się pojawił. Kserksesa zawsze bawił obrządek próbowania wina.

– Wszyscy myślą, że jeśli wino jest zatrute, on natychmiast po spróbowaniu padnie martwy. A jeśli trucizna działa powoli? Możemy obaj umierać przez całe miesiące.

– Czy ten obrządek nie służy temu, żeby właśnie podczaszego odwieść od otrucia władcy?

– Tak, jeżeli założymy, że nie zażył odtrutki. Ale inteligentny morderca mógłby uśmiercić nas obu tak powoli, że nikt by się nie domyślił. – Kserkses się uśmiechnął. – Pomyśl, w jaki sposób Lais zabija ludzi swoimi trackimi miksturami.

Zawsze jestem zażenowany, kiedy ktoś napomyka o reputacji Lais jako czarownicy i morderczyni. W gruncie rzeczy nie umiem przypomnieć sobie nikogo, kto by padł jej ofiarą. Wiem jednak, że sporządzała wszelkiego rodzaju wywary dla Atossy, a bynajmniej nie jest tajemnicą, że nie było w haremie kobiety, która naraziwszy się starej królowej nie zapadłaby wcześniej czy później na tajemniczą i, jakże dogodnie, nieuleczalną chorobę.

– Dziwnie się tu czuję. – Kserkses ni stąd, ni zowąd wpadł w melancholijny nastrój. – Nigdy nie wierzyłem, że to się stanie.

– Przecież było całkiem oczywiste, że Dariusz umiera.

– To prawda. Ale nie wierzyłem, że on… – Kserkses obracał w dłoniach czerwono-czarny kubek jak garncarz z Samos. – Jestem za stary.

Gapiłem się na niego oniemiały ze zdumienia. Kserkses zdjął z szyi ciężki złoty kołnierz i upuścił go na cedrowy blat stołu. Podrapał się leniwie.

– Tak, jestem za stary, żeby… – Znowu przerwał. Zdawał się mówić nie do mnie, lecz do siebie. – Nie odniosłem żadnych zwycięstw. Prawdziwych zwycięstw. – Zastukał lekko w swój egzemplarz naszego wspólnego utworu. – Uśmierzałem bunty. Ale nie dodałem najmniejszej piędzi ziemi ani kubka wody do królestwa mego ojca. Tylko budowałem, nic więcej.

– Jesteś największym budowniczym, jaki kiedykolwiek żył na ziemi! – Nie przesadziłem. Wierzę, że Kserkses jest, był, nie, jest najwspanialszym na świecie twórcą miast i budowli; włączam też tych prowincjonalnych dzikusów, którzy przed wiekami skonstruowali owe zabójczo nudne piramidy egipskie i pylony.

– Czy to ma jakieś znaczenie? – Kserkses był smutny. Nigdy nie widziałem go tak przygnębionego. Jakby ta cała scheda przyniosła mu nie radość, lecz ból i lęk. – Zmarnowałem życie. Nic innego nie robiłem, tylko czekałem i czekałem, i teraz mam trzydzieści pięć lat…

– Przecież to nie jest starość! Popatrz na Mardoniosa.

– Patrzyłem. – Uśmiechnął się. – Chwieje się na nogach jak starzec. Nie, powinienem był dostać to – zręcznie podrzucił do góry koronę – dziesięć lat temu, akurat w tym wieku, w którym był Dariusz, kiedy zabił Wielkiego Króla.

– Wielkiego Króla? – Wytrzeszczyłem oczy. – Masz na myśli uzurpatora Gaumatę?

– Mam na myśli Wielkiego Króla. – Kserkses wychylił do końca wino z kubka i otarł usta odwrotną stroną haftowanego rękawa. – Nie wiesz o tym?

Potrząsnąłem głową.

– Myślałem, że wiesz. Atossa powiedziała Lais. Widocznie twoja matka jest dyskretniejsza niż moja. W każdym razie już pora, żebyś poznał nasz wielki krwawy sekret rodzinny.

Władca, który zwierza się z tajemnicy, często wydaje jednocześnie wyrok śmierci na słuchacza. Nagle zrobiło mi się zimno. Nie chciałem słyszeć tego, czego słuchałem. Ale nie mogłem powściągnąć Kserksesa. Miał wielką ochotę powiadomić mnie o tym, o czym wówczas wiedziała tylko garstka ludzi.

– Dariusz nie był Achemenidą. Łączyło go z Achemenidami dalekie pokrewieństwo, jak każdego perskiego przywódcę klanu.

Kiedy Kambyzes ruszył do Egiptu, uczynił regentem swego brata, Mardosa. Uzgodniono, że jeśli Kambyzesowi coś się stanie, Mardos będzie Wielkim Królem. W Egipcie Kambyzes został otruty. Nie wiem przez kogo. Sam Kambyzes uważał, że odpowiedzialni za to byli miejscowi kapłani. W każdym razie trucizna działała powoli. Cierpiał strasznie. Szalał z bólu. Ale kiedy wracał do przytomności, miał umysł całkowicie jasny. – Kserkses zamilkł; leniwie pocierał kciukiem brzeg złotego kołnierza. – Wbrew temu, czego nas wszystkich uczono, Kambyzes był prawie równie wielkim monarchą jak jego ojciec Cyrus.

Słuchałem ledwie oddychając.

– Gdy do Suzy nadeszła wiadomość, że Kambyzes choruje, Mardos ogłosił się Wielkim Królem. Kambyzes usłyszawszy o tym, natychmiast potępił brata i wyruszył do domu. W drodze znowu podano -mu truciznę, tym razem zrobił to ktoś z najbliższego otoczenia. Jak pamiętasz, mówiono, że sam się zranił własnym mieczem. Myślę, że częściowo ta oficjalna wersja jest prawdziwa. Ale miecz natarto śmiertelnym jadem i Kambyzes umarł. Mardos stał się teraz prawowitym Wielkim Królem. Nie miał rywali. Był powszechnie lubiany. Lecz zaczęły rozchodzić się pogłoski. Szeptano, że Mardos nie jest naprawdę Mardosem. Szeptano, że Mardosa zamordowali dwaj bracia, magowie, i że jeden z nich, Gaumata, podaje się za zmarłego. Jak powszechnie wiadomo, Dariusz i Sześciu zabili rzekomego Mardosa i Dariusz ogłosił się Wielkim Królem. Potem poślubił Atossę, córkę Cyrusa, siostrę i żonę Kambyzesa, siostrę i żonę tak zwanego pseudo-Mardosa. W ten sposób jego syn, czyli ja, urodził się jako prawowity Achemenida.

Kserkses klasnął w dłonie. Ukazał się podczaszy. Jeśli cokolwiek podsłuchał, nie dał tego po sobie poznać. „Nie odważyłby się zresztą. Kiedy wyszedł, zadałem nasuwające się samo przez się pytanie:

– Kogo zabił Dariusz?

– Mój ojciec zabił Wielkiego Króla Mardosa, brata Kambyzesa, syna Cyrusa.

– Ale Dariusz na pewno myślał, że zabija maga Gaumatę, rzekomego Mardosa.

Kserkses potrząsnął głową.

– Nie było żadnego maga. Był tylko Wielki Król i Dariusz go zabił.

Piliśmy w milczeniu wino.

– Kto – spytałem znając z góry odpowiedź – zatruł miecz Kambyzesa?

– Kopijnik Wielkiego Króla. – Kserkses mówił bez szczególnego wzruszenia. – Dariusz syn Hystaspesa. – Odsunął się od stołu. – Teraz już wiesz.

– Nie chciałem wiedzieć, mój panie.

– Ale już wiesz. – Znowu uderzył mnie smutek Kserksesa. – Teraz wiesz, że jestem tym, kim jestem, ponieważ mój ojciec zabił dwóch moich wujów.

– Jak inaczej zdobywa się trony, mój panie? – Wymamrotałem. – W końcu Cyrus zabił swojego teścia i…

– Podczas wojny. A czyn Dariusza był bezbożny. Zdradziecko i bez innego motywu niż własne wyniesienie członek perskiego klanu zgładził wodzów swego klanu. – Kserkses uśmiechnął się nie rozchylając warg. – Pomyślałem o mym ojcu, kiedy opowiadałeś mi o tych dwóch indyjskich królach zabitych przez własnych synów. Myślałem: „No cóż, wcale się od nich nie różnimy. Też jesteśmy Arjami. Ale wiemy, tak jak na pewno wiedzą ci Indusi, że ktokolwiek złamie nasze najświętsze prawo, będzie przeklęty, a z nim jego potomstwo.”

Kserkses święcie wierzył, że los pokaże go za to, co zrobił jego ojciec. Nie zgadzałem się z nim. Powiedziałem mu, że jeśliby sam szedł za Prawdą, Mądry Pan nie zważałby na to, że jego ojciec wyznawał Kłamstwo. Lecz Kserksesa prześladowały wszystkie demony i ciemne moce, które mój dziadek usiłował wygnać z tego świata. Wierzył, że za to, za co ojciec nie zapłacił, będzie musiał krwią zapłacić syn. Wierzył, że wcześniej czy później dawni bogowie pomszczą morderstwo popełnione na dwóch Wielkich Królach; i tylko święta krew może zmyć plamy pozostawione przez świętą krew.