Gore Vidal - Stworzenie Świata

Rozmawialiśmy o wojnie w Grecji. Nie dotarły do nas żadne nowiny, odkąd Artafernes spalił Eretrię i mieszkańców miasta obrócił w niewolników. Do tej pory najpewniej zajął już Ateny. Ponieważ Mardonios usunął jońskich tyranów, żywioły demokratyczne w Atenach sprzyjały Persom i nie przewidywano silnego oporu ze strony miasta. W końcu większość ateńskich przywódców albo opowiadała się za Persją, albo była na perskim żołdzie lub też jedno i drugie.

Kiedy mówiłem o naszym zwycięstwie w Eretrii, Mardonios pogrążył się w milczeniu i Artemizja wyglądała na zaniepokojoną. Nie był to temat obliczony na wzbudzenie zachwytu w naszym rannym lwie. Artemizja przerwała moją głęboką analizę sytuacji wojennej w Grecji.

– Podobno poślubiłeś niedawno córkę Wielkiego Króla? Mardonios poweselał.

– Tak. Jest teraz moim kuzynem. Jednego dnia jest czymś w rodzaju maga żłopiącego haomę, a nazajutrz już członkiem rodziny królewskiej.

– Nie jestem magiem. – Zawsze irytuje mnie, kiedy ludzie tak mówią, o czym Mardonios dobrze wie. Tacy już są przyjaciele z dzieciństwa, jeżeli nie stali się otwartymi wrogami.

– Tak on twierdzi. Ale niech tylko znajdzie się koło ołtarza ognia, natychmiast chwyci święte gałązki i wyrecytuje…

– Która ze szlachetnych pań jest matką twojej żony? – Artemizja uciszyła go z całą stanowczością.

– Królowa Atossa – odpowiedziałem sztywno – córka Cyrusa Wielkiego, po którym noszę imię. – Trochę mnie zdziwiło, że Artemizja nie zna imienia mojej żony. Może zresztą znała, lecz wolała udawać, że nie zna.

– Mieszkamy tak daleko od wszystkiego tutaj nad morzem. Czy wiesz, że nigdy nie byłam w Suzie?

– Pojedziesz ze mną, kiedy wrócę na dwór. – Mardonios powoli podnosił i opuszczał chorą nogę ćwicząc jej mięśnie.

– Nie sądzę, żeby to było taktowne. – Artemizja obdarzyła mnie jednym ze swoich rzadkich uśmiechów; wyglądała kobieco, nawet ładnie. – Jak nazywa się twoja dostojna żona?

– Parmys.

Demokryt chce wiedzieć więcej o moim małżeństwie. Zastanawia go imię mojej żony. Mnie też zdziwiło. Pamiętając, jak Atossa pomstowała na Parmys, żonę Dariusza, nie wierzyłem własnym uszom, kiedy marszałek dworu powiedział mi, że mam poślubić Parmys, córkę Atossy. Poprosiłem eunucha, by powtórzył imię, co uczynił, dodając: – To najpiękniejsza z córek królowej Atossy. – Ta konwencjonalna dworska formułka nie oznacza absolutnie nic, jeżeli nie coś zgoła przeciwnego. Gdy spytałem, czy nazwano ją Parmys na cześć córki uzurpatora, marszałek nie umiał lub nie chciał udzielić odpowiedzi.

Atossa nic mi nie wyjaśniła.

– Parmys to dla Achemenidów ważne imię, nic poza tym. Przekonasz się, że ma przykre usposobienie, ale jest bardzo inteligentna. Dwie cechy, jakich j a nie chciałabym u żony, gdybym była mężczyzną, co niestety, nie zostało mi dane. Zresztą to nieistotne, jaka ona jest, lecz kim jest. Weź ją i bij, jeśli okaże się zbyt nieznośna.

Wziąłem ją. Zbiłem raz jeden. Nie przydało się to na nic. Parmys okazała się kobietą o gwałtownym temperamencie i silnej woli, i Atossa się pomyliła. Fizycznie podobna była do Dariusza, ale te same rysy, które twarz Wielkiego Króla czyniły przystojną, na jej twarzy całkiem do siebie nie pasowały. Kiedy pobraliśmy się, miała osiemnaście lat i przerażało ją, że to ja będę jej mężem. W najgorszym razie spodziewała się jednego z Sześciu, w najlepszym – korony któregoś z sąsiednich królestw. Została natomiast żoną byle Oka Króla. Na domiar złego należała do fanatycznych czcicieli demonów i zatykała uszy na każdą wzmiankę o Zoroastrze. Przy jakiejś okazji obraziła mnie tak, że uderzyłem ją z całych sił grzbietem dłoni. Upadła na niski stolik i złamała sobie lewy nadgarstek. Powiadają, że kobiety kochają mężczyzn, którzy traktują je brutalnie. W przypadku Parmys okazało się to nieprawdą. Od tego momentu nienawidziła mnie jeszcze bardziej.

Przez kilka lat miałem własny dom w Suzie, Parmys dzieliła kobiecą część z Lais, która oczywiście bardzo ją polubiła. Przewrotność Lais jest bezgraniczna. Nie umieściłem w domu konkubin, gdyż nie był na to dość duży, i nie wziąłem innych żon. Toteż obie panie spędzały wiele czasu razem. Nie chciałem nigdy wiedzieć, o czym rozmawiają. Mogę sobie te rozmowy aż za dobrze wyobrazić.

Po przyjściu na świat nieżywej córki przestałem widywać Parmys. Kiedy Kserkses został Wielkim Królem, poprosiłem go, żeby przyjął ją z powrotem, co uczynił. Umarła podczas mojego pobytu w Chinach. To jest bardzo żałosna historia, Demokrycie, i nie widzę powodu, żeby się nad nią rozwodzić.

Zapytałem Artemizję o jej stosunki z satrapą. Jako Oko Króla byłem zdecydowany naprawić błędy i sprawić jej trochę koniecznych kłopotów. Artemizja odpowiadała na moje pytania niezwykle dowcipnie.

– Nasze wzajemne stosunki są znakomite. On nigdy nie przyjeżdża z wizytą do mnie, a ja nigdy nie wyjeżdżam z wizytą do niego. Płacę daninę wprost do skarbu w Suzie i skarbnik wydaje się zadowolony. Skarbnik odwiedzał mnie wielokrotnie.

– Kto jest skarbnikiem? – Mardonios lubił udawać, że nie zna imion urzędników kancelarii, ponieważ nie zamierza zniżać się do byle gryzipiórków. Ale jak my wszyscy i on dobrze wiedział, że rządy w imperium sprawują urzędnicy w kancelarii i eunuchowie w haremie.

– Baradkama – powiedziałem. – Uważają go za uczciwego. Wiem, że domaga się dokładnych rachunków z wydatków w Persepolis i jeśli ginie choć jeden transport drewna cedrowego, spadają głowy.

– Chciałabym być równie dobrze obsłużona. Na moją małą skalę. Nagle w sąsiednim pokoju rozległy się dźwięki liry. Mardonios jęknął. Artemizja siedziała bardzo sztywno.

Na progu stanął wysoki jasnowłosy mężczyzna odziany jak żebrak. W jednej ręce miał lirę, w drugiej laskę. Dość niezdarnie brzdąkał na lirze ręką, którą trzymał laskę. Zbliżając się do nas postukiwał laską w podłogę. Ślepcy przeważnie lubią tak chodzić, lecz ja do nich nie należę. Niewielu chyba ludzi zdaje sobie sprawę, że ślepiec wyczuwa przeszkodę, zanim się na nią natknie. Nie wiem, jak to wytłumaczyć, ale tak jest. Wskutek tego rzadko się potykam i nie wpadam na ściany. Niektórzy ślepcy jednak – najczęściej żebracy – lubią reklamować swe kalectwo i idąc stukają przed sobą laską.

– Witaj królowo! – Głos ślepca był donośny i niezbyt przyjemny. – Witajcie i wy, szlachetni panowie! Pozwólcie skromnemu poecie ucieszyć was pieśniami jego przodka, ślepego Homera, który narodził się na tamtej poprzecinanej łańcuchami górskimi, pobłogosławionej bystrą rzeką wyspie Kos. O tak, jestem tej samej krwi co ten, który śpiewał o owych Argiwach, pragnących zdobyć Troję o wysokich bramach. Ja też śpiewam pieśni, które śpiewał Homer, o pięknej Helenie i wiarołomnym Parysie, o nieszczęsnym Patroklesie i jego zagniewanym kochanku, Achillesie, o dostojnym Priamie i jego tragicznym upadku. Wysłuchajcie mnie!

Po czym bard zaczął śpiewać nieznośnie długą pieśń przy akompaniamencie kiepsko nastrojonej liry. Miał głos nie tylko przykry, lecz także ogłuszający. Najbardziej zaś osobliwa była jego pieśń. Jak wszyscy ludzie mówiący po grecku znałem na pamięć liczne fragmenty Homera i rozpoznawałem mnóstwo fraz, które padały, a raczej wyrzucane były z ust ślepca niczym kamienie miotane z procy. Najpierw odśpiewał nam wers z Iliady, brutalnie podkreślając sześciokrotny iktus. Potem przeszedł do zupełnie nowego wiersza, którego siedmiokrotny iktus często przeczył wręcz znaczeniu poprzedniego. Miałem uczucie, że śni mi się koszmar, jaki czasem nęka człowieka po nazbyt obfitym lidyjskim posiłku.