Кастусь Акула - За волю

Алесь спыніўся, як быццам чакаючы, каб яго заахвоцілі прадаўжаць. Мужчыны пазіралі на бледнага і ўсхваляванага сябру.

— У сваім наступным лісьце мама, пад дыктоўкай гэтага самага актопуса, будзе прасіць мяне… Не, чакайце, яна будзе апэляваць да мяне, ужываючы тыя дыктаваныя саладжавыя казённыя словы, каб я дамоў вярнуўся. Абавязкова гэтак будзе. Матка да мяне зьвернецца: вярніся, сыночак родненькі! І яшчэ ў гэным лісьце, у адпаведнай форме зьявяцца абяцаньні, — так, абавязкава абяцаньні! — што бацькаўшчына, якую яны называюць радзімай, з радасьцю прыме на ўлоньне сваё гэтага блуднага сына ды выбачыць яму ўсе грахі вялікія і малыя, каторыя ён, блукаючы па чужыне, супраць той самай радзімы нарабіў. Ды тое выбачэньне гэных нібы грахоў мае наступіць, — заўважце гэта, — толькі пасьля таго, калі я пакаюся, выбачэньня такога ў іх, нізка пакланіўшыся, папрашу. Значыцца, як усёроўна на споведзі: каюся, каюся, каюся, выбачце мне грэшнаму. Дапусьцім цяпер, што я маю намер якраз такі крок зрабіць. Бязумоўна, я не зраблю так, але ўявім сабе такую сытуацыю. За якія гэта грахі і ў каго я маю спавядацца ды выбачэньня прасіць? Але-ж, не ў каго іншага, як толькі ў маскоўскіх крыміналістаў, іхных беларускіх янычараў, значыцца тых, што паняволілі маю бацькаўшчыну, народ запрыгонілі, зрабілі жывое пекла ў ёй… Вось каго…

Алесь хістаўся, хадзіў яшчэ па пакоі.

— Але-ж прашу выбачыць, — адумаўся ён, — я загаварыўся і забыўся пра вас. Пачакайце, калі ласка.

Ён прынёс з кухні шклянкі, напоўніў іх садовай вадой зь лёдам, а ў чаркі паналіваў гарэлку.

— Прапаную, за нашае здароўе! — сказаў Алесь.

Выпілі.

— Прашу ўзяць пад увагу, што мае суродзічы выгнанцы, уключна са мной, цяпер вядуць вайну. Прызнацца трэба, дзіўная гэта вайна. Наш вораг трымае ў няволі ўсіх заложнікаў, мае вялізныя запасы амуніцыі і амаль неабмежаваныя матар’яльныя рэсурсы. Запраўды, мы ня маем амаль ніякіх шанцаў на посьпехі ў такім няроўным змаганьні, ні аднаго ў мільёне. Усёроўна мы робім рух, быццам б’ёмся, мы нават намагаемся пераконваць свой бок, што маем нейкія здабычы, пэўне-ж на ідэалягічным фроньце. Але нікога тут не абманеш. Хоць не пачуеш пра гэта ад канадыйскага міністра іміграцыі, мы — гэта значыць бальшыня нас, Беларусаў, пасьляваенная іміграцыя, — апынуліся тут з палітычных прычынаў. І ў гэтай краіне мы працуем на грамадзкім і палітычным груньце, як нейкія місіянеры. Мы апынуліся тут, каб мабілізаваць помач для пакрыўджаных, паняволеных, для тых, якіх бязбожны таталітарны і крывавы фашыстоўскі рэжым з Масквы вынішчае мільёнамі. Мы расказвалі пра лёс паняволеных нязьлічоную колькасьць разоў. Мы прасілі зразуменьня, папярэджвалі й асьцерагалі гэтую краіну й цэлы сьвет, што калі камуністычны ракавы арганізм ня будзе зьнішчаны, калі ягоны рост ня будзе стрыманы, дык ён цэлы вольны сьвет паняволіць і зьнішчыць. Ну і які з таго вынік? Сьвет, да якога зьвяртаемся, як казаў адін калега мой, цынік «бесится с жиру», ён із паблажлівай усьмешкай глядзіць на нас, як на нейкіх дзівакоў. Ён спакойна прыглядаецца, як некаторыя народы ў камуністычным ярме ўжо душацца ў перадсьмяротных канвульсіях. Госпадзе мой, чаму Ты адвярнуў ад нас твар свой?

Амаль задыхаючыся ад такой узьнёслай рыторыкі, Алесь спыніўся, прыкурыў новую цыгарэту.

— Я ніколі не ўяўляў таго, што яно гэтак ёсьць! — голасна зьдзівіўся Нік.

— Гэта цяжка ўявіць, гэта ня гульня ў гакэй, — стараўся ўсьміхнуцца Алесь.

— А якую ролю тут Вера Мак іграе? — спытаўся Анды.

— Вера, мая любоў, — заглыбіўся ў іншы сьвет Алесь, — ідэал маіх доўгіх і нязбытых мараў, памагатая ў забойстве вялікага й выдатнага чалавека. Сымбаль чыстай і незаплямленай красы й прыгожая зьява з камуністычным чарвяком унутры сябе, мадэль скромнасьці і шпіён бяз прэтэнзіяў… Гэта, хлопцы, агульна гаворачы, вобраз дзяўчыны, пра якую мова. Я запраўды ня ведаю, ці маю права ёй дакараць. Магчыма, што яна мае нейкае апраўданьне… Цяпер-жа яна зьяўляецца адной нітачкай, якая вядзе да вырашэньня справы забойства. Аднак, магчыма, што камуністы ўжо яе прыбралі. Прызнаюся, што вобраз гэтай дзяўчыны ня месьціцца ў маёй галаве і цяпер. Выглядае, што я сустрэў дзьве дзяўчыны, адну — запраўдную, цела й кроў з усімі, як прыказка кажа, бародаўкамі; другая — твор майго ўяўленьня, сьціплая і незраўнаная ў сваёй прыгажосьці цнотка, ляля, цацанька. Калі-б зьявілася яна перада мною, засыпаў-бы яе пацалункамі і сказаў-бы ёй, што ўсё тое, што сталася раней, калі нашыя ворагі замардавалі такога выдатнага чалавека, у чым памагла ейная рука — гэта нейкі дурны капрыз ці недарэчнасьць. Існуем толькі мы з табой, Верачка, мы і нашае каханьне. Іншым разам, калі-б трапіла яна ў мае рукі, хацелася-б выціснуць зь ейнай мяккай шыі апошняе дыханьне…