Кастусь Акула - За волю

На наступны дзень Алесь даведаўся ад Ніны Ляскін, што дзяўчына быццам была дома пасьля таго, як Алесь узяў яе на сустрэчу, але недзе зьнікла. У гардэробе, — казала Ніна, — зьнікла і дзяўчыніна вопратка. Калі-ж Вера не зьявілася на працу пасьля таго сьвятога Лебярдзея, калі Ніна Ляскін запэўніла Алеся, што нічога ад яе ня чула, ня мае ніякіх вестак куды яна падзелася, Алесь даў паліцыі даныя пра Веру Мак і папрасіў, каб яе знайшлі. Прычынай назваў тое, што ён дзейнічае як ейны бос з Трыфты Тоні, які шукае свае работніцы, што бяз прычыны пакінула працу.

Вера выйшла з тэатру, дзе адбывалася сустрэча, амаль нікім незаўважанай. Так ёй здавалася. Затрымала першае таксі й загадала ехаць дадому. Цяпер адна ідэя кіравала ёю: уцякаць як найскарэй, далей ад вачэй людзкіх! Прыехаўшы, замкнулася ў пакоі, ня ўключала сьвятла хоць ужо зьмяркалася.

Яна завіхалася, каб захапіць з сабою самае неабходнае ў дарогу. Перапалохаў яе званок пры дзьвярох. Села на канапу, прытаіла дыханьне, прыслухоўвалася. Хто гэта можа быць? Можа Капшун? Стары басяк напэўна бег за ёю. А што будзе, калі зараз зьявіцца Ніна, пабачыць яе гэтта ў пакоі безь сьвятла й даведаецца, што яна не рэагуе нават на званок, каб некаму дзьверы адчыніць? Гэткае нешта магло здарыцца. А той нехта за дзьвярмі зноў націснуў на званок. Мінула пара хвілінаў. У калідоры пачуліся крокі, што аддаляліся. Вера падскочыла да вакна, пазірала праз шчыліну ў шторах. Так, гэта Капшун. Ён затрымаўся на ходніку, кінуў вачмі на ейнае вакно. Вера адхілілася. Трэба сьпяшыцца. Адзін хвост за ёй ужо ёсьць. Уцякаць трэба адсюль!

Якраз калі ўзялася пакаваць вопратку ў чамадан, шукаючы ў змроку сваіх дакумантаў і грошы, якіх заўсёды не хапала, зноў адазваўся пры дзьвярох званок. Вера паціху лаяла таго некага за дзьвярмі. Прайшла хвіліна. Зноў званок. Дзяўчына баялася, што гэты нехта затрымаецца за дзьвярмі даўжэй, чымся Капшун. Але неўзабаве і гэты, чуваць, пайшоў. Яна падыйшла зноў да вакна і неўзабаве пазнала свайго суседа, што быў побач яе ў тэатры на сустрэчы.

Вера выклікала таксі й паехала на чыгуначную станцыю. Якраз адыходзіў той цягнік, што ёй быў патрэбны. Якое вялікае шчасьце! Уцячэ з гэтага гораду, ад гэтых людзей, каторыя так абшмулялі, сканфузілі ейнае жыцьцё. Пэўне-ж, у тым вялікім горадзе, куды яна перабіраецца, чакаюць яе новыя неспадзеўкі. Але там ёсьць у яе сяброўка, каторая сама ўжо добра ўладзілася і Веру даўно настойліва запрашала да яе перабрацца. Купіўшы бялет, Вера, цяпер ужо зусім спакойная пасьля вялікага ранейшага хваляваньня, накіравалася ў вагон.

Другі ліст ад маткі Алесь атрымаў на наступны дзень пасьля Лебярдзея. Падрыхтаваны на найгоршае, дрыжачымі пальцамі разарваў канвэрт. І ўзноў пажвавеў, здавалася, пульс крыві. Матка пісала:

Мой дарагі сынок Алесь!

Я пісала табе месяц назад і ты мусіць атрымаў ліст, бо ён назад не вярнуўся. Я ўстрывожаная. Чаму ты не адказаў? Прашу цябе, сынок дарагі, пішы да мяне, я хачу ведаць як ты жывеш.

Далей маці згадала сёе-тое з жыцьця вёскі, пасьля амаль казённае «я жыву добра», а тады галоўнае:

Мой сынок, я дачулася, што ты там сярод нашых суайчыньнікаў робіш падрыўную варожую работу супраць нашай радзімы. Калі гэта так, дык прашу цябе не рабіць таго. Нашто крыўдзіць сваіх людзей, шкодзіць ім? Ты чуеш, Янка?

Слухай сваёй маткі і няхай Бог блаславіць цябе, сынок дарагі. Чакаю твайго адказу. Я заўсёды твая матка, зь любоўю да цябе Алена.

Алесь некалькі разоў прачытаў той ліст, напісаны на шурпатай, са школьнага сшытка, у клетачку, паперы. Ясным стала, што на матку ягоную адпаведныя ворганы робяць націск, проста зьдзекуюцца із гаротнай жанчыны. Найбольш пагражальнай была фраза: «Ты чуеш, Янка?» Янкам называўся Алесеў бацька. Маці часта клікала гэтак, калі бацьку некалі забралі й недзе замардавалі. Адылі яна ня ўжывала такой фразы кажны дзень, а адно тады, калі нейкі вялікі боль ціснуў сэрца, калі не магла ня выказаць надзвычайнай трывогі.

Алесь бачыў у гэтым лісьце руку нягоднікаў з КДБ. Матчына «просьба», каб не рабіў шкоды сваёй «радзіме». Значыцца, загад ад ворганаў — спыні «варожую» працу! Ну а што станецца, калі ён не паслухае ды ня спыніць? Холадна на сьпіне. Матка была заложніцай. Алесь, ейны «дарагі сынок», капаў матцы магілу. У тую ноч Алесь ня мог заснуць, кідаўся на ложку ў бяссоньніцы, жахлівыя думкі не давалі супакою. Сьведамасьць свае бяссільнасьці там, дзе патрэбная моц духа й цела. Нават насонныя таблеткі не памагалі.