Кастусь Акула - За волю

У гэтым месцы прысутныя ўзнагародзілі Алеся гулкімі воплескамі. Ён уважна зірнуў на Веру, якая ўжо надта ніякавата адчувала сябе ў гэтым месцы й часе, прадбачачы, што найбольш небясьпечнае для яе яшчэ наперадзе. А Алесь прадаўжаў гаварыць.

— Антон Шпак быў і астаўся з намі таму, што пасееныя ім зерні ўскалосяцца вялікім плодным ураджаем для нас і наступных пакаленьняў. Шпак быў мысьліцелем, прарокам і генэралам. Голас ягоны далятаў ува ўсе куткі сьвету, дзе жывуць нашыя суродзічы, ён прабіваў зялезную заслону й бічаваў катаў і забойцаў, мадэрных варвараў. Голас ягоны не даваў супакою маскоўскім паразітам і мясцовым цівуном у іхных мяккіх крэслах у скалянізаванай Беларусі. Шпака цанілі слабыя, што патрабавалі помачы, яго на падтрымку клікалі адважныя і непакорныя, любілі яго ўсе змагары за волю й шчасьце кажнага чалавека на зямлі. Тут-жа за мяжой агенты каляніяльнае маскоўскае імпэрыі намагаліся зьвесьці Антона Шпака з выбранага ім шляху, вычарпаць ягоныя сілы рознымі інтрыгамі і правакацыямі, бамбілі яго няспынным патокам атрутнай прапаганды. Але пісьменьнік ігнараваў бальшавіцкія паклёпы, інтрыгі, змагаўся з правакацыямі. Ён натхняў і бараніў сваіх і хоць ужо нямоглы фізычна, ён, як і раней, астаўся непахісным духова. Калі ворагі ясна ўбачылі, што Шпаку ніяк ня змогуць адабраць ягонага голасу, яны яго замардавалі. Я хачу падчыркнуць, што ў мяне няма сумлеву адносна таго, хто пісьменьніка забіў. Сьледзтва прадаўжаецца. Я цалкам перакананы, што час нас апраўдае і віноўнікаў забойства Шпака пасадзяць на лаву падсудных. Няхай ня будзе для вас неспадзеўкай тое, што скажу далей. Мы даўно пазналі мэтады дзейнасьці нашых ворагаў. Таму й цяпер я магу залажыцца з вамі на сваё ўсё матар’яльнае багацьце, што вось тут між нас прысутнічаюць людзі, якія бралі ўдзел у плянаваньні забойства нашага выдатнага суродзіча.

Алесь спыніўся, павольна аглядаў залю. Гэта, як выглядала, быў ім прадуманы тактычны ход. Вера пабляднела. Ейная нявыгада павялічылася яшчэ, калі бачыла, што Нік Лок уважна пазірае на яе. У адным із задніх крэслаў чалавек із зморшчаным тварам неспакойна паварушыўся, рука ягоная сьціскала люльку на калене.

«Што зь ім? — думалі некаторыя. — Ці ён думае выклікаць каго па прозьвішчах?»

— І таму дазвольце мне, паважаныя спадарыні й спадары, сказаць гэтым людзям некалькі слоў.

Алесь ізноў крыху затрымаўся і пасьля прадаўжаў павышаным, голасам, з адыёзнай ноткай пагарды:

— Ад часу, калі Каін забіў Абэля, людзі, на працягу стагодзьдзяў, прызвычаіліся, што з розных прычынаў рука аднаго чалавека падымаецца на іншага. Аднак ніколі ў гісторыі колькасьць забойстваў ня вырасла да цяперашніх маштабаў, ніколі ня былі яны так удала плянаваныя і зарганізаваныя дый ніколі не рабіліся з матываў так нізкіх і нікчэмных. Сатана з Крамля заўзяўся, каб забіць ня менш, як душу чалавека. Каб гэта асягнуць, ён мусіў паняволіць сотні мільёнаў. Мы ня маем дакладнага ліку ахвяраў, але ведаем, што некаторыя меншыя народы ўжо Маскоўшчына зусім вынішчыла. І яна сяньня, як ніколі, прадаўжае працэс вынішчэньня людзей шляхам так званай клясавай барацьбы ды ў канцлягерах Сібіры. У самай савецкай імпэрыі ня трэба чакаць да 1984-га году, бо жахлівы лад, які прадугледзеў Джордж Орвэл, там даўно ўжо існуе.

Гэтта Алесь зноў крыху затрымаўся, агледзеў залю. Добры тактычны ход, каб павялічыць вагу таго, што мае сказаць.

— Цяпер я зьвяртаюся да тых, каторыя сьведама і ахвотна служаць маскоўскім тыранам: — вы не павінны цешыцца з таго, што не зьяўляецеся звычайнымі забойцамі. Вы ёсьць найбольш нягоднымі зь нягоднікаў і найбольш нікчэмнымі зь нікчэмных. Служыце найбольшаму варвару, які калі-небудзь існаваў таму, што падняў ён сваю закрываўленую руку на самае велічнае і сьвятое, што ёсьць у чалавецтва. Вы пазбаўленыя адвагі выступаць супраць людзей у адкрытым баі ідэяў і інтэлекту, вы баіцеся сьмела глянуць у адкрытыя вочы сумленнага й вольнага чалавека. Як чэрві, поўзаеце ў цёмных кутох, як зладзеі, ходзіце і абкрадаеце іншых начамі і, як трусы, нападаеце на добрых і сумленных людзей ззаду. За гэта вы заслужылі й будзеце ў бесканечнасьць часу насіць пагарду й ганьбу, на вас будзе ляжаць пракляцьце роду людзкога!

Шквалам сарвалася бура апладысмэнтаў і крыкі адабрэньня пачуліся з залі. Вера аж скорчылася ў сваім крэсьле і ейныя рукі, што мелі памагчы агульным апладысмэнтам на залі, дрыжэлі. Яна цяпер не магла пазіраць на чалавека, каторага, здаецца, нядаўна яшчэ моцна кахала. Гэта-ж ёй здалося, што пры ганьбаваньні прысутных «нікчэмнікаў» ягоны падняты ўказальны палец якраз быў накіраваны на яе. Не называючы прозьвішча, ён яе лаяў перад гэтай вялізнай грамадой народу. Не магло быць накш.