Кастусь Акула - За волю

У той час Вера мела немалыя посьпехі ў пазнаньні беларускае мовы. Дагэтуль яна нядрэнна ведала расейскую. Старшая жанчына, якая назвала сябе Лапа, якая жыла недалёка ў суседзтве ў скромна ўмэбляванай кватэры, выклікала яе два разы на тыдзень і па дзьве гадзіны давала інструкцыі. Націскала на гутарковую мову. Матар’ялам для чытаньня была нудная прапагандовая публіцыстыка пра быццам аграмадны прагрэс камуністычнага гіганта на эканамічным фроньце, пра сусьветную ягоную мірную афэнзыву, паклёпы на так званых капіталістычных падпальшчыкаў вайны ды «індустрыяльна-мілітарны камплекс», розных капіталістычных «акулаў з Ўол стрыту», пра галечу прыгнечаных і пакрыўджаных пралетарыяў у капіталістычных краінах ды проста ці ня райскае жыцьцё рабочых у Савецкім Саюзе, якія зь вялікай цьвёрдасьцю і ўпэўненасьцю, — зразумела, пад кіраўніцтвам роднай камуністычнай партыі, — будуюць лепшую будучыню для ўсяго чалавецтва. Для дзяўчыны, якая, дзякуючы няспрыяльным жыцьцёвым абставінам, апынулася была ззамоладу ў радыюсе так званай сацыялістычнай прапаганды, цяжка было вывудзіць крывадушнасьць партыйных брахуноў-злыдняў ізь вялікага мора хвальшу.

Капшун пазваніў Веры ў нядзелю пасьля абеду, папрасіў яе пачакаць бо ён вось неўзабаве мае зьявіцца да яе ў нейкай важнай справе. Апрануты ў спартовую, з гавайскімі малюнкамі, кашулю, ён агледзеў пакой, сказаў нешта на тэму, што ўсё тут прыгожа ды ў парадку і выгадна расьсеўся на канапе, выцягнуў сваю люльку ды ўзяўся напіхаць табакаю. Веры цюкнула ў галаву, што гэты чалавек і тут, выглядае, лічыць сябе гаспадаром, а яе госьцяй.

— Мне сказалі, што ты зрабіла ўжо пэўны прагрэс у вывучэньні беларускай мовы, — пачаў Грыша бязь ніякіх уступаў. — Дык можа пачнем гаварыць пабеларуску? Га? Хачу табе памагчы.

— Я яшчэ слабая, мала навучылася. Ну але, окэй, будзем, — згадзілася Вера.

Засланяючы вокны шторамі, каб не перашкаджала яркае сонечнае сьвятло, Вера маўчала. Юрлівыя Капшуновы вочы сьлядзілі кажны крок дзяўчыны.

— Гэта добра. Магчыма, што нам ужо трэба далей рухацца, — цягнуў нудным голасам Грыша, смокчучы люльку. — Мне таксама сказалі, што ты шмат пра што распытвала… Адкажу на твае пытаньні, магчыма ня ўсе. Адно раю: не сьпяшыся ўведаць адразу замнога, табе дадзём усе патрэбныя інфармацыі. А цяпер, пакуль пачнем пра тваю работу, я мушу некаторае выясьніць.

Ён наўмысна не сьпяшыў. Павольнасьць і дыкцыя, папыхваньне люлькай, давала важнасьць чалавеку і прадмету, пра які меў гаварыць.

— Ці ты калі чула пра камітэт «За вяртаньне на радзіму й культурныя сувязі з суайчыньнікамі за мяжой»?

— Не, ня чула, не прыпамінаю такога.

— Гэты камітэт арганізаваўся даўнавата і базаваўся ў усходнім Бэрліне. Заданьне ягонае двайное: інфармаваньне нашых суайчыньнікаў за рубяжом Савецкага Саюзу пра запраўдны прагрэс нашай сацыялістычнай бацькаўшчыны і краінаў народнай дэмакратыі і зьбіраньне інфармацыяў пра нашых суайчыньнікаў, помач ім у культурных мерапрыемствах. Заданьні, як бачыш, высакародныя: мэтай ёсьць помач нашым суайчыньнікам у цэлым сьвеце ўтрымліваць трывалыя зносіны з бацькаўшчынай, якая сяньня ёсьць зьзяючым прыкладам адбудовы і прагрэсу пасьля вялікай перамогі фашысцкай Германіі сіламі Савецкага Саюзу. Камітэт робіць вялікую працу. Ён зьбірае весткі пра нашых землякоў, памагае ім, калі хочуць, наведаць родных удома, але найважнейшая яго праца гэта пашырэньне праўды пра нашу пралетарскую дзяржаву і ейную культуру ды тэхнічны прагрэс а таксама яе мірную палітыку. Камітэт цяпер выдае шаснаццаць газэтаў у розных мовах народаў Савецкага Саюзу, уключна зь беларускай мовай. Вось тут захапіў я адну, можаш паглядзець.

Капшун выняў зь кішэні і аддаў дзяўчыне гэтую навіну. Вера разгарнула яе і прыглядалася першай бачыне. Вялічынёй чвэрці мясцовых англамоўных гарадзкіх газэтаў, першая бачына — пад вялікім загалоўкам «Сьцяг Леніна», — на друку прапагандовае перадавіцы афішавалася адбіткай, у чырвоным колеры, галавы заснавальніка савецкае дзяржавы. Газэтка называлася «Голас радзімы».

— Можаш пачытаць яе пасьля, — сказаў Капшун. — Прынясу іх болей, каб ты ар’ентавалася ў працы камітэту.

Вера адлажыла газэту.

— Справа ў тым, — гаварыў Грыша, — што гэтыя людзі з Бэрліну бяз нашае дапамогі з такімі вялікімі заданьнямі ня справяцца. Ужо ад нейкага часу яны арганізуюць цэлую сетку давераных людзей па цэлым сьвеце, зьвярнуліся і да нас у Канадзе. Ясна, мы лічым, што помач для іх — наш сьвяты абавязак. Вось, так сказаць, ядро арэха.