Кастусь Акула - За волю

«Пусьціцца поўным образам»… «Пра што гэты чалавек гаварыў? Пусьціцца?» Увесь гэты, падсунуты ёй так умела нейкімі там вышэйшымі апэратыўнымі спэцамі абавязак, паказаўся ў Верыным уяўленьні зусім іншым тварам. Пратэставала пачуцьцё, спрачалася яно з розумам, з развагай, недзе вагалася перад няведамым. Хто такі гэты вось чалавек з галавой-кукішам, каторы нагаварыў ёй такіх бязглузьдзіцаў пра Алеся, да якога толькі вось кагадзе ў сэрцы зарадзілася нейкая іскра, што разгаралася, пагражаючы вялікім полымем? Той Алесь, якога пазнала з працы і сустрэчаў, гэты прыгожы і дынамічны дзяцюк зусім не адпавядаў постаці нейкага там фашыстоўскага ката, што нявінных людзей мог забіваць… Ёсьць недзе разгадка. Што-ж, тымчасам перад табой Гордыеў вузел…

— Я-ж сказаў, — пацьвердзіў ранейшае Капшун, — сьпяшыцца надта ня трэба. Але і не зявай! Падлабунься да Якімовіча, а ўжо чэраз яго далезеш туды, дзе ты нам нужна.

Неўзабаве Капшун пайшоў. У тую ноч Вера доўга марылася бяссоньніцай.

Калі Алесь жартаваў з Канадыйцамі пра сваё паходжаньне, дык перш за ўсё казаў, што завітаў у гэты мурзаты й зваяваны сьвет тады, калі зямля ягонага бацькі галечай шчэрыла свае зубы пад акупацыяй наймудрэйшага ў цэлым сьвеце народу. Народ той у часе Алесевага нараджэньня на ўсю моц свайго ахрыплага патрыятызмам голасу энтузіястычна праслаўляў маршалкоўскую булаву вусатага маршалка, які гэным часам клапаціўся пра «моцарствовую айчызну» ў варшаўскім палацы Бэльвэдэры й забаўляўся сваімі пасівелымі вусамі ў Лазенцы.

На парозе Другое сусьветнае вайны «брацкую руку помачы» паняволеным Беларусам, што гаравалі дагэтуль пад уладай таго наймудрэйшага ў цэлым сьвеце народу, выцягнуў найбольш праслаўлены ў сваёй імпэрыі панегірыстамі й падхалімамі «айцец усіх народаў і карыфей усіх навукаў». Ён, гэны наймудрэйшы з мудрых, кагадзе разбудаваў і ўзбуйніў Гулаг, у якім вымардавалі дзясяткі мільёнаў нявінных людзей. Неўзабаве той «бацька», пры помачы «раскаваных рабоў» прадаўжаў папаўняць рабсілы Гулагу з той «здравствующей освобожденной Западной Белоруссии». Валакліся па бездарожжах праклятага Сібіру калёны сьмерці із словамі на парэпаных вуснах:

У чырвені сорак першага на «айца ўсіх народаў» напаў ягоны «саюзьнік — Вялікая Германія». Амбітны бэрлінскі капрал новую ваенную трасцу згарусьціў: перабудаваць сіламі «гэрэнфольку» сьпярша ўсю Эўропу, а пасьля й цалюсенькі сьвет. Пры тым капралавым «дранг нах остэн» здарыўся магутны ўсплёск, і калі ўжо «бацька ўсіх народаў» пхаў яго назад з клічам «даёш Бярлін!» дык нашага юнака Алеся тая хваля аж на Апэнінскі паўвостраў выплюнула.

У Італіі Якімовічу давялося, — і дзякаваў ён Богу за тое, — надзець на сваю чубатую галаву талерку-шлём ды апрануць «батлдрэс» 8-е арміі Джорджа Шостага, з Ласкі Божае Караля Брытанскага Камэнвэлту і Індыі Імпэратара. Гэткім чынам юнак Алесь, што тут-жа перад вайною, у зрэбных штанох, кужэльнай саматканай кашулёнцы ды босы, джгаў як мага праз поле, — вочы на лоб! — да бальшака, каб пабачыць як пан Слатвінскі на сваім аўтамабілі-дрыньдзе ехаў (гэта-ж табе ня хаханькі, такая тэхніка!), пад канец вайны памагаў Джорджу Шостаму, — з ласкі Божае каралю імпэратару й гэтак далей, — вытурваць нямчуру й чорнакашульнікаў мясцовага «дучэ» са сьветлае краіны Дантэ, Вэрды й «сьвятых айцоў»… Ці гэта калі яно такое беларускаму пастуху й селяніну Алесю магло раней прысьніцца?

Адгэтуль простая выснова: вайна тая магутнай катапультай выкінула нашага юнака «ў людзі», а пасьля ён ужо найбольш сваімі намаганьнямні, пры мінімальнай помачы Джорджа Шостага, перабраўся за акіян. У пасьляваенны час нялёгка за акіян трапіць было, але-ж хаўрусьнікаў, за іхныя ваенныя заслугі, узнагародзілі. Алесь Якімовіч падпісаў з канадыйскім урадам кантракт, што за мізэрную заплату, — сорак пяць даляраў у месяц, харчы й кватэру, — будзе працаваць парабком у нейкага канадыйскага фармара, даіць кароў і гной кідаць. Ужо куды пазьней давялося Алесю рагатаць, калі пачуў на мэлёдыю канадыйскага дзяржаўнага гімну змайстраваную адным беларускім жартаўніком пародыю:

І казаў пра гэтую вялізную заморскую краіну некалі геніяльны Вальтэр, што яна — некалькі акраў сьнегу. А канадыйскі Армянін ахарактарызаваў яе ўжо зусім памадэрнаму: «Канада — балшой чохніка, а култура нікакой».