Кастусь Акула - За волю

Пад камандай генэрала Піліпа Іванавіча Голікава, «намесьніка наркома абароны па кадрах, упаўнаважанага па справах рэпатрыяцыі», што атаўбаваўся із сваёй бандай у Парыжы, пры помачы верных захадніх саюзьнікаў праводзілася паляваньне на «невозвращенцев» хуткім тэмпам па цэлай Эўропе. На помач Голікаву — мільённая амэрыканская ваенная сіла, ня меншая ангельская. Мільёны людзей, у тым прынамсі паўмільёна Алесевых суродзічаў, загналі ў Гулаг. Адзін Ліхтэнштэйн, які ня меў нікога пад зброяй для абароны мініятурнага княства на сумежжы Швайцарыі і Аўстрыі, пад апеку каторага ўцякло пару сотняў «невозвращенцев», сказаў Голікавым паляўнічым, што нікога ім не аддасьць бо гэныя людзі не хацелі ў ніякую эсэсэрыю да ніякага «бацькі ўсіх народаў» вяртацца. І Голікаў, — паверыце, добрыя людзі? — пакінуў бравы Ліхтэнштэйн у супакоі.

«Вялікі й мудры» варвар у Крамлі захлынаўся ад рогату. Ён за ўсякую цану намагаўся напоўніць Гулаг новай рабсілай. Ніколі-ж у сваіх найбольш амбітных марах не давялося спадзявацца яму, што заходнія так званыя саюзьнікі запраўды такія сьляпыя й дурныя. Яны пазбываліся сваіх найлепшых памочнікаў, патэнцыяльных хаўрусьнікаў у будучым змаганьні з маскоўскім імпэрыялізмам, аддавалі іх усіх «вялікаму й мудраму айцу ўсіх народаў і карыфэю навукаў», проста навыперадкі пхалі мільёны зьнямоглых гаротнікаў у бальшавіцкае пекла.

Ужо шмат пазьней, пасьля вайны, даведаўся Якімовіч пра так званае страчанае пакаленьне. Паводле прыблізных падлікаў адказных вэтэранаў «вялікай айчыннай вайны», тым страчаным пакаленьнем аказаліся ўраджэнцы 1924-25-26 гадоў. З сотні высланых на «даёш Бярлін», вярталася назад адно двух ці трох… Былых сяброў Саюзу Беларускай Моладзі праглынуў на даўгія гады Гулаг. І Алесь гадамі нараджэньня належаў да таго «страчанага пакаленьня». Кемлівасьць, патрыятызм і вынаходлівасьць выратавалі яго ад праклятай сталінскай мятлы, што на замінаваным і крывавым шляху «даёш Бярлін» і ў Гулагу зьмяла з родных ніваў найбольш цэннае, што было ў самым росквіце, пакаленьне шматпакутнага народу.

Пасьля тае даўгое гутаркі з Капшуном Вера ці раз намагалася ўявіць Алеся вылюдкам, забойцам нявінных людзей, з рукамі ў іхнай крыві. Казаў яшчэ Грыша, што ён і цяпер быццам браў удзел у нейкіх кансьпірацыйных апэрацыях. Што за загадка! Тут ці ня сам чорт рогі мог паламаць. Намаляваны Капшуном злачынца ніяк не нагадваў таго дзяцюка, — ветлівага, талерантнага, зычлівага, добра адукаванага, сумленнага, — якога Веры ўжо ўдалося пазнаць з бліжэйшае адлегласьці. Калі-б Алесь нават хацеў маскавацца, дык-жа перад ёю ня было патрэбы. Ён ня мог яе ведаць да сустрэчы ў Трыфты Тоні.

Вера некалі чытала ня толькі «буревестника революции», але й розных клясыкаў. Пачынаючы зь несалодкага дзяцінства жыла між розных апякуноў, пазнавала шматлікіх людзей. Меркавала, што жыцьцё ўзнагародзіла яе багатай практыкай. Тут-жа яна лоб у лоб сустрэлася зь нечым, чаго раней ня мела магчымасьці спанатрыць. З аднаго боку Капшун выступіў із сваім варыянтам Алеся. Зь іншага — Алесь, якога, здавалася ёй, крыху ўжо пазнала. І завязка таго, што людзі называюць каханьнем.

Намагалася прадставіць Алеся ў найбольш нэгатыўным сьвятле, уявіць яго чалавекам на Капшуноў узор. Пасьля гутаркі з Грышам трымалася ў адносінах да Алеся больш асьцярожна. Лёгка было страціць раўнавагу, апынуцца ў мутацыях нявырашанага нутранога канфлікту. Колькі тут было няведамых? Духовы фэрмэнт нарастаў. Канфлікт мог выбухнуць зь небясьпечнай сілай, разбурыць веру й догмы, якія былі апорай дагэтуль.

Вера ўпэўнілася, што Алесь ёй шчыра цікавіўся, магчыма што ў адносінах да яе кіраваўся адно пачуцьцём. Дзяўчына-ж асірацела ў веку васьмі гадоў і ў дзяцінстве не спазнала ад нікога матчынай ласкі. Пазьней да яе, ужо ўзрослай, ці раз заляцаліся розныя дзяцюкі. Але ніводнага сур’ёзнага не пазнала. Некаторыя цікавіліся адно сэксам. Аднойчы была моцна пакрыўджанай, іншы раз рашчараванай. Да часу знаёмства з Алесем, міма ўсяго пройдзенага, зьберагла, ёй здавалася, у сябе ўсё найлепшае. Гатовая была пайсьці насустрач запраўднаму, гатоваму расьці з двух бакоў, каханьню.

Цяжка было яе зьвесьці з тропу нейкім маскарадам. Алесь захапляўся ейным прывабным выглядам, ці раз пра гэта адкрыта гаварыў. Быў памяркоўным, зычлівым, дабрадушным, шмат разоў памагаў ёй на працы ў краме, ніколі не надужываў сваёй пазыцыі боса. Дрымучыя дзявочыя пачуцьці прачыналіся. Кантраляваныя раней, яны цяпер жадалі поўні, росквіту, плёну. І ці яе віна, што гэтта зьявіўся Капшун, які сказаў наступнае: перад табой фашыстоўскі крыміналіст, забойца нявінных, выкідыш грамадзтва. Ідзі, нават пусьціся зь ім, злаві падмані за ўсякую цану. Празь яго мы закрыем раты іншым бебурнацам, фашыстоўскім махрыстым злачынцам, або зьліквідуем іх.