Алесь Паплаўскі - Пастка для рэха

— Ты нічога не бачыў, зразумеў? — ядавіта прахрыпеў ён, прыціскаючы мяне да сцяны.

Я моўчкі кіўнуў галавой, не разумеючы, чаго ён ад мяне патрабуе. Ён страсянуў мяне за грудкі і паваліў на зямлю.

— Ты нічога не бачыў, прыдурак!

Я заплакаў ад крыўды.

— Вякнеш каму-небудзь — заб’ю.

Праз год гэтая гісторыя мела свой працяг. Ніякіх станоўчых зрухаў у нашых адносінах за гэты час не адбылося. Панавалі ўсё тыя ж нявызначанасць і раздрай. Бонза не падпускаў мяне да сябе і блізка. А калі здаралася непрадказальнае, калі ён нечакана, у разрэз са сваімі амбіцыямі, ішоў на кантакт са мной, я радаваўся, нібы немаўля. Мне здавалася, што я дамогся свайго. Не разумею, нашто мне гэта ўсё было патрэбна? У яго цяпер была толькі адна мэта — зняважыць мяне. І я не мог не заўважаць гэтага. Ён выкарыстоўваў любую магчымасць, каб агаліць маю слабіну і падкрэсліць маю нікчэмнасць. Ён пасварыў мяне з усім светам. Ад мяне адвярнуліся ўсе: сябры, аднакласнікі, настаўнікі. Інакш як Гомікам мяне ніхто ў класе цяпер не называў. З яго «лёгкай» рукі я застаўся сам-насам са сваімі праблемамі. Маё сяброўства з Толікам, такім жа, як і я, шызікам, якога ігнаравалі нават настаўнікі, браць да ўліку было б смешна. Кантаваліся мы з ім ад безвыходнасці. Усе гэта разумелі і пры магчымасці не праміналі ўпікнуць. Не мог не разумець бессэнсоўнасць нашых зносін і я, але выбару ў мяне не было. Мае памылкі вярталіся да мяне ў якасці выніку. У класе нас цяпер называлі Ботамі. Я, па мерках аднакласнікаў, быў левым, ён — правым. Два боты — пара. Ён з валетамі ў галаве, і я таксама. Вольны час мы цяпер бавілі разам. Выяўляць сваю слабіну перад класам я не жадаў і, каб даказаць, што я на нешта яшчэ здатны, я паставіў сабе за мэту выбіцца ў выдатнікі. Сваю кемлівасць, свае здольнасці, вольны час я скіраваў цяпер на заняткі вучобай. Ужо праз год я дамогся свайго. Я стаў лепшым вучнем у школе. Але гэта не дадало мне аўтарытэту. Наадварот, мяне цяпер неўзлюбілі яшчэ больш. Цяпер з мяне насміхаліся нават бацькі:

— О, у нашага «прыгажуні» прарэзаўся творчы патэнцыял! — скептычна крыўлялася мама, гартаючы мой дзённік. — Вучыся, дзетка, вучыся, вучоным станеш.

— Ага, а дурнем памрэш, — не забываў упікнуць бацька. Яго твар расплываўся ў бязгучнай цынічнай усмешцы. — У яго ж мазгоў бракуе. Замест іх у яго галаве нітка. Абрэж — і вушы адваляцца.

— І за што вы мяне не любіце? — крыўдзіўся я і змываўся з вачэй. Зачыняўся на нявызначаны час у прыбіральні і даваў волю слязам. Наўздагон чулася: «Балван, жартаў і тых не разумееш…»

Пасля такіх «жартаў» аднойчы мне і перахацелася быць выдатнікам.

Пагоршыліся і без таго кепскія адносіны з Бонзам. Ён яшчэ мацней узненавідзеў мяне. Але цяпер яго ненавідзеў і я. Праўда, мая нянавісць яшчэ толькі зараджалася, і я саромеўся гэтага пачуцця. Ён жа, наадварот, выстаўляў сваю агіду напаказ. Ён быў катэгарычным і паслядоўным. Я — непрадказальным і сентыментальным.

— І ў каго ты такі ўдаўся, сынок? — не пераставаў здзіўляцца ў запале бацька. — Нельга ж быць такім флюгерам — куды вецер падзьме.

У думках я быў згодны з ім, а на справе нічога зрабіць з сабой не мог.

Аднойчы, на вялікім перапынку, праз Толіка Бонза выклікаў мяне на калідор. Я дапіваў чай у школьным буфеце. Майму здзіўленню не было межаў. «Што яму трэба?» — губляўся я ў здагадках. Эмоцыі перапаўнялі мяне. Я няспешна плёўся праз залу, наўмысна расцягваючы задавальненне. «Няхай чакае», — злараднічаў я.

Бонза чакаў мяне ля выхаду. Ён быў нецярплівым і ўзбуджанным. Такім я яго яшчэ ніколі не бачыў. Яго пераляканы выгляд не столькі здзівіў мяне, колькі насцярожыў. Як толькі я паявіўся, ён адразу ж схапіў мяне за руку і пацягнуў на вуліцу.

— Што здарылася? — заўпарціўся я.

Ён не адказаў і яшчэ мацней сціснуў маю руку. Мы прадзіраліся ўглыб двара, праз гушчары і завалы. Ён валок мяне ў бязлюднае недагледжанае месца. Закрадвалася падазрэнне, што нідзе больш, акрамя як у гэтых карчах, размаўляць ён са мною не здольны. Ва ўсякім разе, такое з намі здаралася не аднойчы ўжо. Я здагадваўся, што робіць ён тое наўмысна, напэўна, не хоча, каб нас бачылі разам. Відаць, яму было сорамна за мяне. «За што?» — не мог зразумець я. На гэтае пытанне я не здольны адказаць і зараз, калі мінула шмат часу. Магчыма, такім чынам ён прывучаў мяне да адзіноты.

Я ледзь паспяваў за ім. Я быў падобным да пакорлівага сабачаня на матузку, якому заўсёды ў радасць падацца за сваім гаспадаром, куды ён павядзе. Я ўсё яшчэ жыў спадзяваннямі.