Алесь Паплаўскі - Пастка для рэха

Цярплівы ганарыцца сваёй цярплівасцю. Акрамя гэтага, мне, відавочна, не было чым ганарыцца.

Неяк аднойчы мне давялося заспець Бонзу за не зусім звыклым заняткам. Я прапусціў у той дзень урокі і забег да яго за раскладам. Звычайна на мой званок дзверы мне адчыняў нехта з дарослых, пераважна гэта была яго маці. Яна баязліва высоўвала галаву з паўадчыненых дзвярэй і некалькі хвілін пільна вывучала мяне позіркам. Здавалася, што яна не пазнае мяне. І тады я імкнуўся нагадаць ёй:

— Гэта я, Алег, — тыцкаў я сябе пальцам у грудзі і паказваў вачыма на дзверы нашай кватэры. Твар жанчыны расплываўся ў бязгучнай усмешцы:

— Ваўлерык! — картавіла яна, звяртаючыся некуды ўглыб памяшкання.

Я не разумеў гэтай яе ўсмешкі і збянтэжана перамінаўся з нагі на нагу, чакаючы, пакуль у праёме дзвярэй не з’явіцца белабрысая галава Бонзы.

— Ваўлерык! — гукала настойліва жанчына некуды ў цемру. — Да цябе прыйшлі.

Праз няпэўны час з-за пакункаў выплывала размытая атлетычная постаць Бонзы. Ён заўсёды быў нечым незадаволены. Мне здавалася, што гэтая ягоная незадаволенасць павялічваецца ўдвая, калі ён бачыць мяне.

— Што трэба? — коратка пытаўся ён, ніколі не гледзячы ў вочы. Выходзіў на лесвічную пляцоўку і шчыльна зачыняў за сабою дзверы.

Усе размовы нашы адбываліся на лесвічнай пляцоўцы. У кватэру мяне звычайна не пускалі. Ад хвалявання я забываў пра мэты свайго візіту і мармытаў нешта неўразумелае. Верагодна, я апраўдваўся перад ім. Я нёс розную бязглуздзіцу. Яго твар пакрываўся густой чырванню. Гэта азначала, што ён злуецца. Нашы размовы абмяжоўваліся некалькімі канкрэтнымі пытаннямі з яго боку і маім хвілінным неўразумелым мыканнем. Я сыходзіў пераважна пакрыўджанным, бо ў свой адрас заўсёды чуў адну толькі абразу. Я цярпеў, але гэта не значыць, што я быў з гэтым згодны. Пасля такога візіту я пераконваў сабе, што нага мая больш не ступіць на гэты парог. Але мінаў час, і я забываў на свае крыўды і абяцанні. Мяне цягнула да яго зноў, як магнітам. Болей таго, чым больш жорстка ён са мною абыходзіўся, тым хутчэй я забываўся на ўсё.

На гэты раз я таксама па звычцы пазваніў у дзверы. Счакаў хвіліну і пазваніў яшчэ раз. Дзіўна, але на мой званок ніхто не адазваўся. Я счакаў і лёгенька штурхнуў плячом дзверы. Яны адчыніліся. Пастаяў некалькі хвілін ў нерашучасці, потым пераступіў парог. У калідоры валадарыў паўзмрок. Шчыліны з паўадчыненых дзвярэй на кухню сеялі светлавы пыл. У суседнім пакоі гарланіў магнітафон. З кухні смярдзела спаленым салам. Я стаяў у нерашучасці, прывыкаючы да цемры. Колькі хвілін мінула з таго моманту, як я пераступіў парог, не памятаю. Калі ад напругі пачалі зацякаць ногі, варухнуўся і пачаў асцярожна прасоўвацца між пакункаў да святла. Праз хвіліну дасягнуў паўадчыненых дзвярэй, але адчыніць іх цалкам не адважыўся. Тое, што я ўбачыў, спыніла і напалохала мяне. Пасярод пакоя ля вялікай эмаліраванай місы, напоўненай па самыя берагі гарачай вадой, на каленях стаяў Бонза. Побач з ім на зэдліку сядзеў сярэдніх гадоў мужчына, яго ногі былі спушчаныя ў місу. Бонза намыльваў іх і расціраў пену па лытках. Я маўкліва сачыў за спрытнымі рухамі яго рук і баяўся паварушыцца. Я рабіўся нявольным саўдзельнікам гэтага нязвыклага для мяне дзейства. Праз хвіліну, калі маё здранцвенне мінула, я памкнуўся незаўважана пакінуць памяшканне. Мая нязграбнасць прыцягнула ўвагу мужчыны.

— Малец, ты нешта хацеў? — прыўстаў ён з зэдліка. Бонза таксама азірнуўся. Нашы погляды перасякліся. Нянавісць і злосць мільганулі ў яго зрэнках. Было заўважна, што яму няёмка і што ён не жадае дзяліцца са мной сваім прыніжэннем.

— Пакорлівае цялатка ад дзвюх матак харчуецца, — хаўрусна падміргнуў мне мужчына. — Ну, чаго ты, чаго?.. Праходзь! — зарагатаў ён і зіркнуў на Бонзу. Мне падалося, што мужчына на падпітку.

— Што трэба? — вылупіўся на мяне Бонза, скарыстаўшыся паўзай. — Чаго прывалокся?

Ён падхапіўся з каленяў і рушыў да мяне. Мне падалося, што яшчэ імгненне — і ён заедзе мне ў морду. Я падаўся да выхаду, але зачапіўся нагой за пакунак і расцягнуўся на падлозе. Мяне засыпала нейкімі рэчамі. Я разгроб іх рукамі, падхапіўся і кінуўся да дзвярэй. Я чуў за плячыма яго паспешлівыя крокі, але не азірнуўся.

На наступны дзень Бонза не з’явіўся на заняткі. Я захваляваўся. Мне падалося, што прычынай таму мог быць учарашні выпадак. Вечарам ён наведаў мяне сам. Пастукаўся ў дзверы і, калі я адчыніў яму, прапанаваў пагуляць. Я прыняў яго прапанову з радасцю. Ён жа зацягнуў мяне ў нейкі кут, за шчытавую, напэўна, каб нас менш хто бачыў.