Алесь Паплаўскі - Пастка для рэха

Ён няспешна пераходзіць вуліцу і апынаецца ля невысокай жалезнай агароджы. Уздоўж яе цягнецца акуратна пастрыжаны радок самшыта. Ён абмінае гэтую жывую агароджу і накіроўваецца да будынка, што віднеецца ў глыбіні сквера. Восеньскі дзень толькі-толькі нараджаецца, і скупыя сонечныя промні з цяжкасцю прабіваюцца праз густыя шэрыя аблокі. Лістоты на старых дрэвах амаль што няма, і Сафія выразна вырысоўваецца на даляглядзе... Да адкрыцця сабора застаюцца лічаныя хвіліны…

Полацк сустракае нас насцярожана. Мокрыя прамерзлыя вуліцы аблеплены неонавымі ліхтарамі. Ліхтары выхопліваюць з цягучай цемры невялікія расплыўчатыя астраўкі рознакаляровага пылу. Уважліва ўзіраюся ў гэтае ружова-шэрае месіва і спрабую вызначыць месцазнаходжанне нашага «Ноева каўчэга». Хоць і не адразу, але ў мяне гэта атрымліваецца.

— Вуліца Фрунзе, — шапчу я радасна, звяртаючыся да сваёй суседкі. — Вось чыгуначны пераезд... А вось бар… Сюды мы неаднойчы хадзілі на піва. А вось і паварот на нашу «Караедаўскую»…

— Чаму Фрунзе? — здзіўлена пазірае на мяне дзяўчына.

— Гэта таксама гісторыя, — коратка адказваю я. — Заглыбляцца ў гэтую тэму няма вялікага жадання.

На дапамогу прыходзіць жанчына з прыгожымі даверлівымі вачыма. Яна робіць невялікую абвестку, з якой вынікае, што начаваць гэтыя дзве ночы нам давядзецца ў інтэрнаце ляснога тэхнікума. Сэрца шчымліва сціскаецца. «Ура!» — хочацца крычаць мне ад радасці. З цяжкасцю стрымліваю свае эмоцыі і пазіраю ў акно…

Першае, што трапляе на вочы мне, калі выходзім з аўтобуса, гэта асветлены начнымі ліхтарамі цагляны фасад маёй роднай «Караедні». Некалі ў гэтым будынку месцілася епархіяльная жаночая вучэльня. Цяпер — як выратавальная вяршыня знакамітай гары Арарат — прытулак для нашага «Ноева каўчэга». Некалі я спрабаваў ужо пакарыць яе. За гэтымі мурамі жыве рэха маіх нетаропкіх, няўпэўненых крокаў. І мой слых не можа не распазнаць іх сярод вялікага мноства іншых. Узнікае спакуса адамкнуць наглуха зачыненыя дзверы і наталіцца ўволю іх рэхам. Узнікае спакуса паслухаць сябе колішняга…

— Дольчык, што ты там корпаешся?!

Валька цягне мяне за рукаў у пекла начной непагадзі. Я спрабую вызваліцца.

— Я вучыўся ў гэтым горадзе, — тлумачу жанчыне. — Разумееш, дваццаць пяць гадоў таму.

— Трэба ж, — іранізуе яна. — І што, што вучыўся? Усе мы некалі і дзе-небудзь вучыліся. Будзеш жыць з Юрыем Іванавічам. Ёсць магчымасць выбраць пакой. Ты ў якім жыў?

— Валька, я вучыўся тут…

— Што ты заладзіў, ведаю…

Валька абразліва моршчыцца і мітусліва размахвае рукамі. Яна талдычыць нешта нязначнае. І мне хочацца прыкінуцца глуханямым, каб не чуць яе. Але жэсты — таксама сродак зносін. І ад Валькі нікуды не дзецца. Яе даводзіцца выслухоўваць. Бо менавіта дзякуючы ёй мне сёння пашчасціла пачуць рэха сваіх колішніх крокаў — тых, што захоўваюць муры епархіяльнай жаночай вучэльні. І за гэта я ёй удзячны…

Вячэраем у маім пакоі. Так, у маім, я не памыліўся. Тут я жыў дваццаць пяць гадоў таму, і сёння мяне пасялілі ў ім зноў па маёй просьбе. За гэта я ўдзячны каменданту. Валька таксама задаволеная. Напэўна, тым, што задаволены я. Жанчына з прыгожымі даверлівымі вачамі ласкава прапаноўвае:

— Юрый Іванавіч, за вамі першы тост.

Юрый Іванавіч, чырванашчокі і самазадаволены, нехаця ўстае з-за стала і скупа выцэджвае з сябе некалькі прыгожых слоўцаў. Акулярыкі — маўчуны па сваёй прыродзе. І яны ўсё ў сваім жыцці выцэджваюць. У гэтым я пераканаюся сёння ноччу яшчэ раз. Напэўна, блізарукія людзі — блізарукія ва ўсім: у справах, у думках і нават у сваіх памкненнях.

Прыкра, што гэтага чалавека мне давядзецца цярпець цяпер некалькі сутак.

— «Кожны крок мой на гэтых вулках — спасціжэнне сябе ў Сусвеце… — распачынае ўрачыста Юрый Іванавіч. — Полацк ціхі мой, звонка-гулкі… Мудры сведка вякоў пражытых…» — цытуе гісторык.

— Горад, ад тугі па якім звар’яцець можна, — устаўляю я.

— Дольчык, у цябе будзе магчымасць выказацца, — незадаволена пазірае на мяне Валька.

— Горад, на вуліцах якога мы адчуваем подых гісторыі, непарыўнасць духоўных традыцый, — не звяртаючы на мяне ўвагі, працягвае хлусіць Юрый Іванавіч. — І галоўнае, што на гэтай зямлі нам хочацца верыць у святасць Іх Вялікасці Дабрыні, Шчырасці і Справядлівасці…

Я выцягваю з пачка цыгарэту, дэманструю сваю абыякавасць да гэтых высокіх і непацверджаных рэальнасцю слоў і іду курыць. Ніхто мяне не спыняе. Гульні ў прыгожыя слоўцы працягваюцца. І звяртаць увагу на вар’ята, які не разумее іх сэнсу, марная справа. Мімаходзь адчыняю шафу і здымаю з вешалкі куртку. Апранаюся на калідоры. Потым прыкурваю і з асалодаю зацягваюся на поўныя грудзі.