Алесь Жук - Праклятая любоў

У бальніцы Куляша адведвала Вера. Мар’я паехала і жыла ў вёсцы. Трымаць гаспадарку адна старая маці не спраўлялася, Вера і прывезла Куляша дадому пасля выпіскі.

Надзіва залатая і пагодная, як падарунак людзям, стаяла восень. Прайшло крыху дажджоў, але не зацяжных, кароткіх і спорных, нават з громам і маланкамі, далёкімі, быццам сполахі. Не верылася, што канец верасня. Трымалі лісце дрэвы, толькі сям-там зажаўцелася яно, ды загарэліся рабінавыя гронкі, незаўважна абляцеў ліст, і рабіны красаваліся, як раскошныя чырвоныя вогнішчы.

Людзі спяшаліся рабіць работу, пакуль суха, пакуль надвор’е. Скончылася, адшумела жніво, пасеялі азімыя, канчалі выбіраць бульбу.

Пад канец жніва ноччу, седзячы над сваёй канторскай кнігай, раптоўна памёр стары Антон Кіршчэня. Кіршчэніхапачула, як грукнуў ён, упаў з крэсла, пакуль уключыла святло, падбегла, ужо і душа адышла. Перад гэтым Кіршчэня цэлыя дні не ссядаў са свайго маторнага веласіпеда, трашчаў і на полі ля машын, і на цэнтральнай ля вагаў. Пагаворвалі, што пераможна са сваімі запіскамі ён хадзіў у кабінет да Мяцельскага, і ў бухгалтэрыі было чуваць, пгго гаворка там адбылася цяжкая, бо стары вылецеў з кабінета азіраючыся на дзверы, а Мяцельскі пажаліўся галоўбуху, што Кіршчэня некалі людзей раскулачваў, а цяпер за калгас узяўся. Кіршчэня хадзіў жаліцца на старшыню да Радзюка. Парторгу ён паказаў лічбы, з якіх вынікала, што ўраджайнасць знарок зніжаецца. Радзюк ведаў дзеля чаго — каб вывесці канчатковы вынік пасля, калі з калгасаў павытрэсваюць усе дадатковыя планы пастаўкі. Радзюк уважліва выслухаў Кіршчэню і здагадаўся, што гэта, мабыць, не без яго ласкі мінулы год у калгас прыехала камісія, «знайшла» два лішнія капцы буракоў і тры з бульбаю. Мяцельскага разбіралі на бюро, а «лішняе» забралі ў лік дадатковага плана нарыхтовак, які быў спушчаны на раён.

Хавалі Кіршчэню як аднаго са старэйшых камуністаў урачыста. 3 раёна прывезлі палкавую духавую музыку. Развітальнае слова гаварыў нядаўна прызначаны новы сакратар райкома. А ў сувязі з тым, што прыехаў сам першы сакратар, разам з ім прысутнічаў і цэлы цуг машын і людзей. Таму жалобны стол рабілі за кошт калгаса, сталы стаялі ў хаце, у сенцах і нават на дварэ. Слоў гаварылі многа, спачатку прадстаўнікі раёна, потым калгаса, потым сельсавета. Адгаварылі яны недзе надвячоркам і ўслед за машынай сакратара райкома пачалі раз’язджацца. Свае, сябры і суседзі, ці як гаворыцца, сябры па працы, сядзелі дацямна і ўрэшце заспявалі песню.

Пасля таго як адсеяліся ўслед за жнівом, лёг у шпіталь для ветэранаў вайны Мяцельскі. Яго замяніў парторг Радзюк. Ён адчуваў сябе паўнапраўным пераемнікам, прынамсі, хацеў, каб усе гэта адчулі і зразумелі.

Галя Русакевіч, якая пасля дзікае сцэны, якую ёй наладзіла Мар’я, з’ехала ў раённую гасцініцу, пажыла там, пакуль аформіла продаж хаты калгасу, наняла машыну і кантэйнеры, у адзін дзень пагрузіла ўсё, зайшла развітацца да старое Любы і да Каці і Волькі ў дзіцячым садзіку. Вярталася яна да дачкі і шкадавала, што прыязджала сюды, бо зноў незразумелым болем разбалелася сэрца, і лекі не дапамагалі.

Пра ўсё гэта расказвала Куляшу маці, калі ён вярнуўся з бальніцы. У яго было ўжо шмат вольнага часу, і ён падоўгу сядзеў з маці на лаўцы альбо, як мог, дапамагаў ёй па гаспадарцы.

Да Куляша, пакуль ляжаў у абласной бальніцы, праз дзень прыходзіла дачка з мужам і малой Леначкай. Мар’я таксама адведвала яго, і нават было чуваць, як першы раз плакала і шморгала носам.

Зусім зрок у Куляша не аднавіўся. Бачыць-то ён пачаў бачыць, але дрэнна, як скрозь слюду, якую некалі замест шкла ставілі ў кабінах трактараў. I нібы адразу ўсяго паменшала навокал разам са святлом. Міжволі ён навучыўся не спяшаць. Спяшаць яму дактары забаранілі, забаранілі і любую, акрамя самай лёгкай, работу.

Жывы чалавек да ўсяго прывыкае, і Ян таксама прывык. Гэта ўсё ж лепш, чым зусім аслепнуць. Жонка крыху пабыла ў вёсцы і зноў зачасціла ў горад да дачкі. Дадому вярталася наездамі, каб памыць, прыбраць крыху і пасядзець з жанчынамі. Перад імі яна нават хвалілася: «А што ж я дурная, каб век зжыўшы з чалавекам, чорту лысаму ў зубы аддаваць яго? Як ні кажы, гэта ж не адной жыць».

Але ва ўсёй размеранасці новага жыцця прыходзіла незразумела чаго раптам вострае, пякучае адчуванне тугі і адзіноты. I тады хацелася некуды ісці, далёка, у свет. I Кулеш пачынаў думаць пра сына. У яго ўсё ж быў сын, быў нейкі працяг у тую далечыню, куды ён не можа дайсці сам.