Алесь Жук - Мужчыны

Малы ўстае разам з бацькам. Яны ўдвух ідуць мыцца. Спачатку малы палівае вялікаму, і той, набраўшы прыгаршчы сцюдзёнай вады, вядро з якой цэлую ноч стаяла ў сенцах і ў якім цяпер пазвоньваюць тоненькія кавалачкі лёду, плюхае сабе ў твар. Пырскі ляцяць на падлогу, на малога.

Маці стаіць ля печы, бачыць, як ён моршчыцца ад халодных кропель.

— Не пырскай так, Коля, а то зноў мора ля тазіка будзе, — просіць яна мужа.

Затым мыецца малы. Ён гэтак жа, як вялікі, плюхае ваду ў твар, і пырскі ляцяць у бакі нават больш, чым у вялікага.

Снедаюць разам.

Малы сядзіць супраць вялікага і гэтак жа старанна, як і ён, есць яечню і п'е чай.

Малы хоча ва ўсім быць падобным на вялікага, на мужчыну.

На двор малы выходзіць разам з дарослымі. На ім чорная шубка з капюшонам, на нагах чорныя бітыя валёнкі, на руках сінія рукавічкі.

Дарослыя ідуць на работу.

Малы застаецца дома адзін. Ён бярэ санкі, што стаяць прыслоненыя да сцяны, і ідзе ў сад, дзе намецены велізарныя гурбы снегу.

Так кожны дзень.

— Сынок, пачакай! — гукае бацька, падбягае да малога, які стаіць перад варотцамі ў сад.

— Сынок, сягоння, можа, прыйдзе мужчына… Я прасіў яго застрэліць Пушка. Выведзеш у сад? Ну, ты ж мужчына, не трусь.

Ён, малы, вядома, мужчына.

— Завяду.

Малы пакідае санкі, ідзе назад на двор — трэба ж паглядзець, ці дома Пушок. Сабака нікуды не пабег, спіць за хлявом на гурбе.

Пушок — стары кудлаты сабака. Шэрсць на ім белая і доўгая-доўгая. Чорныя ў Пушка толькі кончыкі абвіслых вушэй і кончык носа. Пушок заўсёды спіць на снезе. Ён не баіцца холаду, як маленькі рыжы Шарык, што ў халодныя дні і не паказваецца з будкі. Пушок кожны дзень прыбягае ў сад да малога, разам з ім лазіць па гурбах, нават правязе па вуліцы, калі малы злоўчыцца, лежачы на санках, ухапіцца за кудлаты хвост.

Малому хочацца і цяпер паклікаць Пушка, пайсці з ім у сад, але трэба чакаць таго мужчыну, што прыйдзе застрэліць Пушка.

Малы выходзіць на вуліцу, садзіцца на санкі і час ад часу пазірае па баках — ці не ідзе мужчына?

Малому хочацца ведаць, што будзе з Пушком пасля таго, як яго застрэляць. Ён, відаць, уткнецца носам у снег, выцягне лапы і будзе ляжаць, аж пакуль не стане холадна ў нос, а потым усхопіцца, коратка віскне і памчыцца па гурбах. Ён, малы, гэтак жа сама ляжыць на снезе, калі яго «застрэляць», гуляючы «ў вайну», ляжыць, пакуль не пачнуць мерзнуць рукі або твар, потым з вясёлым крыкам даганяе сяброў…

— Здароў, гаспадар. Сабаку тут казалі застрэліць?

— Тут.

Малы з цікаўнасцю глядзіць на мужчыну са стрэльбаю за плячыма. Мужчына ішоў праз сад. За ім засталіся на гурбах глыбокія яміны-сляды.

— Прыводзь сюды. Няма часу. Ясна?

— Ясна.

Сабака паслухмяна ўзняўся на кліч. Малы ўзяў яго за вуха, і яны пайшлі побач.

Мужчына трымаў стрэльбу ў руках.

— Ідзі! — загадаў малы.

Сабака зірнуў на мужчыну, на гаспадара, вінавата вільнуў хвастом, ступіў наперад, потым вярнуўся да малога, лізнуў яго ў нос і пайшоў, правальваючыся ў снег.

Спыніўся ён пад маладою, абсыпанаю бухматым інеем вішанькаю, павярнуў галаву і доўга, тужліва глядзеў на малога.

Мужчына таропкім, дакладным рухам ускінуў стрэльбу да пляча…

Сабака ўздрыгнуў, паволі апусціўся бокам на снег; галава яго была павернута ў бок малога.

Мужчына закінуў стрэльбу за плечы, не гледзячы ні на малога, ні на сабаку, пайшоў назад па сваіх ямінах-слядах. Са стрэльбы яшчэ тоненька віўся сівы дымок.

Малы пастаяў, пачакаў, але сабака не ўставаў. Малому стала неспакойна. Ён сам падбег да сабакі, пацягнуў яго за вуха. Сабака не варушыўся. Ён быў цёплы, як звычайна, але нейкі ўвесь мяккі і цяжкі. Малы разгублена зірнуў на сабаку: збоку, ля пярэдніх ног, расплывалася на снезе чырвоная пляма. Малы пакратаў снег рукою. Ён быў мяккі, вільготны і нейкі цёплы.

Малы бездапаможна азірнуўся па баках, потым кінуўся бегчы прэч, спатыкнуўся, упаў тварам у снег, усхапіўся і зноў пабег…

Знайшлі яго бацькі ў хляве. Ён ляжаў тварам у сена і плакаў, плакаў не па-дзіцячаму: без усхліпаў, кусаючы губы.

Ён не захацеў абедаць, не пайшоў з бацькамі на двор, а застаўся ляжаць на кушэтцы — прыціхлы і затоены.

Бацька забраў санкі, што засталіся стаяць ля варотцаў у сад, але малы да вечара так і не выйшаў з хаты.

Назаўтра ён не ўстаў разам з бацькам, не захацеў мыцца, як мужчына…

Не пайшоў ён больш і ў сад, нават пасля таго, як частыя лютаўскія завеі замялі і яміны-сляды, і схіленую над імі маладую вішаньку.