Элиза Ожешко: Выбраныя творы

Мучэльнік (Arctostaphylos uva ursi).

Сітнік 2 (Juncus glaucus). Сітнік 1 - гэта Juncus conglomeratus.

Хвашчай балотны (Equisetum palustre).

Сардэчнік (Potentilla anserina).

Гарча (Adenophora liliifolia).

Сальма (Hypericum guadrangulum).

Касцяніца (Rubus saxatilis).

Багдановіч (Luzula vernalis).

Бурнус (Ajuga). Хворым на тыфус падчас гарачкі трэба абкладаць галаву адваранымі лістамі.

Слізікі вадзяныя (Hippuris vulgaris).

Атвор пупа (Hieracium umbelatum). Лякарства ад грыжы.

Цыдзік (Scorzonera humilis).

Асака (Phragmites communis).

Гарабенец (Astragallus glycyphyllos).

Гарлінец (Trifolium fragiferum). Ад скул у горле. Гатуецца і выкарыстоўваецца для паласкання толькі ссохлая кветка расліны, якая мае гузаваты выгляд.

Варта адзначыць, што за тры мілі ад мясцовасці, дзе я дагэтуль збірала назвы, некаторыя з іх называюцца ўжо зусім інакш:

Сардэчнік (Spirea filipendula) - папараць (адна з чатырох папарацяў).

Боршч - Гусіныя лапкі.

Дзеравянка (Cichorium intibus) - Чаразплячнік.

Дзевяціранка - Дзеравянка.

Дзянгель - Сплаўнік.

Дурэц - Весялуха.

Дзевяцьсіл - Нямецкая бульба.

Дзяўнік - Дзындзэль.

Галод - Няспорнік.

Гніды - Раснік.

Яснасць свячашчая - Няспорнік белы.

Падгруднік - Яскулка.

Камела - Калысальнік.

Казліныя бароды - Цыбульнік.

Найсвяцейшай Панны лён - Заечы , альбо Зязюльчын лён.

Сабачы язык - Медаўнік.

Паўночнік (Centaurea Jacea) - Зрыўнік.

Паўночнік 2 (Centaurea scabiosa) - Зрыўнік.

Цытра - Польныя бурачкі.

Расходнік (Lysimachia nummularia) - Барлінец палявы.

Рыцытнік - Расходнік.

Агурэчнік лясны - Сівой зязюлькі лісток.

Сардэчнік 2 - Слёзкі.

Сінагодзе - Сінечка.

Салавейчыкава шчаўе - Дзякоўнічак.

Заечы мак белы - Шпіён.

Жывакост балотны - Велькалюд (напэўна, з-за вялізнага лісця).

Брызгунец - Смактушкі (даюць дзецям смактаць як лякарства ад кашлю).

Зноў жа некаторыя расліны, якія не мелі назваў у папярэдняй вёсцы, тут іх маюць. Гэта тры наступныя:

Авечкі (Eriophorum angustifolium).

Семечка (Briza media).

Бегунец (Capsella bursa pastoris).

Там іх называлі проста травамі, а тут, недзе праз тры мілі, яны маюць прыгожыя, адпаведныя свайму выгляду назвы.

Гэтаксама адбываецца і з ужываннем раслін у лекавых мэтах. Лекарка з вёскі Горны ўжывае пры хваробах сродкі, невядомыя для лекаркі з Гледавіч, якія знаходзяцца праз тры мілі ад Горнаў. Гэтая лекарка апрача вышэйзгаданых расказала мне і пра наступныя расліны.

Пазёмкі (ягады) - адвар з высушаных ягад ужываецца ад болю ў грудзях.

Рута. Сырое лісце і кветкі даюць пажаваць парадзісе, каб палегчыць роды. Гэтая ж расліна, завараная ў малацэ, служыць як лекавы сродак ад кашлю.

Раса жытняя (Кветка жытняя) таксама аблягчае роды, калі жаваць яе падчас пароду. У гэтым самым выпадку не толькі жанчынам, але і каровам даюць піць наготкі , адвараныя разам з асвечанымі ў касцёле лістамі капусты, з кропам і валошкамі (Amarantus retrofloxus).

Рапей (Lapa tomentosa). Адвар з кораня даюць піць ад каўтуна.

Валошкі - п'юць ад слабасці, што паходзіць ад перапуду.

Касьнік (у ваколіцах Міневіч і Гледавіч - гніды). Адварам трэба паласкаць валасы, тады будуць доўгія косы.

У верасе, змяшаным з мохам і бярозавым лісцем, купаюць хворых дзяцей.

Ад нематы, выкліканай злым ветрам, трэба вырваць ліст з кніжкі па набажэнстве, насыпаць у яго зёлак з вяночкаў, што асвячаліся на Божае цела, і гэтым абкурваць хворага.

Слёзкі (не блытаць з зязюльчынымі слёзкамі) добра дапамагаюць ад слёзатачывасці. Лісце і кветкі іх (адвараныя) трэба прыкладаць да вачэй.

Скрыпіца (Silene inflata). Ёю трэба паіць дзяцей, калі ахрыпнуць.

Скочкі, заечая капуста (батанічных назваў абедзвюх гэтых раслін я не ведаю). Гатаваць з гарчыцай і даваць піць адвар жанчынам, калі ў іх не хапае малака.

Тры апошнія згаданыя тут лекавыя сродкі звязаныя з народнай медычнай сімволікай, на якую і раней я колькі разоў звяртала ўвагу. Насенніцы слёзак падобныя на авальныя мяшэчкі, якія сапраўды вельмі нагадваюць кроплі, што сплываюць уніз па сцябле. Мясцовыя жыхары назвалі расліну слёзкамі і лечаць ёю вочы, калі з іх пачынаюць цячы слёзы.

Silene inflata. Пры лёгкім націсканні выдае хрыплы і пісклівы гук. Таму называецца ў народзе скрыпіца і даецца дзецям супраць ахрыпласці.

Скочкі і заечая капуста - расліны тоўстыя, сочныя і мясістыя настолькі, што засушыць іх аказалася немажлівым, у прыватнасці для мяне. Дык таму і п'юць іх жанчыны, якім не хапае малака для кармлення немаўлят.