Элиза Ожешко: Выбраныя творы

Воўк сабакі не баіцца, але звягі не любіць.

Узяў воўк кароўку, няхай возьме і вяроўку.

Насіў воўк, панеслі і ваўка.

Калі муж жонку не б'е, у яе вантроба гніе.

Хоць бы свіння лыса, абы грошай міса.

Хоць за вала, абы ў хаце не была. Абы за каго выдаць замуж, каб толькі пазбавіцца дачкі з дому.

Які-такі целяпей, але ўдваіх, то і лягчэй. Гаворыцца пра абы-якое замужжа.

Які-такі, абы быў і на хлеб-соль зарабіў.

Ажаніўся - зажурыўся, жонка памерла - развесяліўся.

Удава дзвюх кароў мае і плача, а ўдавец адну авечку - і скача. Мужчына і жанчына па-рознаму ўспрымаюць сваё становішча.

Бацька, маці кормяць дзетак - і дзеткі скачуць, а як дзеткі кормяць, бацька, маці плачуць. Бацькоўская любоў мацнейшая за любоў дзяцей.

Гадавала дзеці, а няма дзе галавы падзеці.

Дзеці, дзеці, добра з вамі ў леце, а зімой галавой у печ. Пра цяжкасці ўтрымлівання і абагравання сям'і зімой.

Няма той хаткі, дзе не было б звадкі (сваркі, калатнечы).

Шэпты хату губяць. Таямніцы і інтрыгі, шэпты па кутках знішчаюць спакой і хатні дабрабыт.

Мая хата з краю, нічога не знаю. Не хачу ні ў што ўмешвацца.

Чым хата багата, тым рада.

Круці не круці, мусіш памярці.

Калі возьме навекі, не памогуць лекі.

Бог з людзьмі робіць ігрыска: аднаго высока, другога нізка.

Богу свечка, чорту качарга. Інакш: дзве свечкі.

Над сіратою Бог з калітою.

Бог не цяля, знае круцяля.

Бога не гняві, людзей не смяшы.

На табе, Божа, што мне не гожа!

Не хваліся, але да Бога маліся. Пахвальба - заўсёды неразумная, бо ўсё ў руках Божых.

На каго Бог, на таго і людзі.

Хто рана ўстае, таму Пан Бог дае.

Паны сварацца, а ў сялян кудлы трасуцца.

Папалася, жучка, у панскую ручку.

Не дай, Божа, з Івана пана.

Які пан, такі крам.

Казаў пан, зрабіў сам.

Калі не поп, не прыбірайся ў рызу. Не май прэтэнзій без адпаведных правоў. Не бярыся за работу, якую выканаць не зможаш.

Хто з кім, а поп з Касяй.

Чорт сваё, а поп сваё: падавай малітоўнік! Трываласць добрага супраць ліхога. У спрэчцы, калі ніводзін з бакоў не хоча саступіць.

Сказаў поп, што ў нядзелю свята. Калі нехта гаворыць пра рэчы ўсім добра вядомыя.

Сыты галоднаму не спачувае.

Каму што, а галоднаму хлеб у галаве.

Галодны ўсё поле аббяжыць, а голы ні за парог.

Голы разбою не баіцца.

Уцякай, голы, бо абдзяруць! З найбяднейшых найбольш людзі здзекуюцца і рэшту гатовыя абадраць. (А можа, насмешлівае застрашэнне, бо голаму няма чаго баяцца.)

Купіў бы сяло, але грошай гало.

За дурной галавой і нагам неспакой.

Пашлі дурнога, за ім другога. Пашлі па што-небудзь дурня, адразу ж мусіш пасля яго пасылаць кагосьці іншага.

Абяцанка, цацанка, а дурному радасць.

Не такі чорт страшны, як яго малююць.

Багатаму чорт дзяцей калыша. Багатаму сам чорт спрыяе і дапамагае.

Сем пар лапцей (альбо пасталоў) чорт падраў, пакуль такую пару дабраў.

Маліся пад фігурай, а чорт за скурай.

Разабраўся, як свіння ў перцы.

Ведаў Бог, што не даў свінні рог. Добра, калі злосны і нядобры чалавек не мае сродкаў, каб шкодзіць іншым.

Калі б свіння рогі мела, дык цэлы свет пакалола б.

І свіння гаспадыня, калі мукі поўна скрыня. І абы-якая кабета будзе добрай гаспадыняй, калі ў хаце дастатак.

Кошцы смех, а мышцы смерць.

Носіцца, як кот з салам.

Ведае кошка, чыё сала з'ела. Крыўдзіцель адчувае сорам перад пакрыўджаным.

Стары вол баразны не псуе. Вопыт засцерагае ад памылак у працы.

Ласкавае цялятка дзве маткі ссе, а гордае ніводнай. Лагоднасць людзей аб'ядноўвае, а пыха раздражняе.

Захацелася, як кабыле воцату. Калі хтосьці захоча для сябе неадпаведнай рэчы.

Якое жарабятка народзіцца, такое і воўк з'есць. Трываласць прыроджаных чалавечых інстынктаў альбо нязменнасць некаторых чалавечых лёсаў.

Не ў твой бок цыранка (чырок) носам сядзіць. Не для цябе гэты шанец альбо -поспех.

Не нашаму цяляці воўка за хвост злавіць. Інакш: не нашаму дзіцяці воўка ў лесе злавіць. Азначае тое самае.

Не радзіся красівай, але шчаслівай.

Хлеб не нявестка: які спячэцца, такі і з'ясі. Лягчэй есці дрэнна выпечаны хлеб, чым цярпець нядобрую жанчыну.

Дачакаліся казакі: ні хлеба, ні табакі. Дажыліся людзі да цяжкіх часоў.