Іван Бунін - Выбраная проза

Нарэшце да паненкі прывезлі лекара. Лекар даў многа пілюль, кропель. Баючыся, што яе атруцяць, паненка прымусіла пераспытаць усе гэтыя пілюлі і кроплі Наташку — і тая без адказу пераспытала ўсе іх засаб. Неўзабаве пасля прыезду дазналася яна, што паненка чакала яе «як свету белага»: паненка-то і ўспомніла пра яе — усе вочы праглядзела, ці не едуць з Сошак, горача ўпэўнівала ўсіх, што будзе зусім здаровая, як толькі вернецца Наташка. Наташка вярнулася — і сустрэлі яе зусім абыякава. Але ці не былі паненчыны слёзы слязьмі горкага расчаравання? У Наташкі скаланулася сэрца, калі яна сцяміла ўсё гэта. Яна выйшла ў калідор, села на скрыню і зноў заплакала.

— Што ж, лепш табе? — папыталася паненка, калі яна ўвайшла да яе пасля з апухлымі вачыма.

— Лепш, — шэптам сказала Наташка, хоць ад лякарстваў у яе замірала сэрца і круцілася галава, і, падышоўшы, горача пацалавала руку паненцы.

І доўга пасля таго хадзіла з апушчанымі вейкамі, баючыся падняць іх на паненку, расчуленая жаласлівасцю да яе.

— У, хахлушка падкалодная! — крыкнула раз адна з сябровак яе па дзявоцкай, Салошка, якая часцей за ўсіх спрабавала стаць удзельніцай усіх тайнаў і пачуццяў яе і заўсёды натыкалася на кароткія, простыя адказы, што выключалі ўсякую асалоду дзявочай дружбы.

Наташка сумна ўсміхнулася.

— А што ж, — сказала яна ў задуменні. — І тое праўда. З кім жыцьмеш, на таго і рабіцьмеш. Я часам па бацьку-матцы не жалкую так, як па хахлах сваіх...

У Сошках яна спачатку зусім не надала ўвагі таму новаму, што акружала яе. Прыехалі пад раніцу — і дзіўным здалося ёй гэтае раніцы толькі тое, што хата вельмі доўгая і белая, далёка відна сярод навакольных раўнін, што хахлушка, якая паліла ў печы, прывіталася ветліва, а хахол не слухаў Яўсея. Яўсей малоў бесперастанку — і пра паноў, і пра Дзям'яна, і пра гарачыню ў дарозе, і пра тое, што ён еў у горадзе, і пра Пятра Пятровіча, і, вядома ўжо, пра люстэрка, — а хахол, Шары, ці, як звалі яго ў Сухадоле, Барсук, толькі галавою матаў і раптам, калі Яўсей змоўк, няўцямна глянуў на яго і вельмі вясёла заныў пад нос: «Круть, верть, метелиця»... Пасля пачала яна пакрысе ачуньваць — і дзівіцца з Сошак, знаходзіць у іх усё больш хараства і непадабенства з Сухадолам. Адна хата хахлацкая чаго варта была — яе белізна, яе гладкая, роўная, ачарочаная страха! Якое багатае здавалася ў гэтай хаце яе ўбранне ў параўнанні з неахайнай беднасцю сухадольскіх хат! Якія дарагія фольгавыя абразы віселі ў куце яе, што за дзівотлівыя папяровыя кветкі акружалі іх, як хораша стракацелі ручнікі, што віселі над імі! А ўзорысты абрус на стале! А рады шызых гаршкоў і злівачкаў на паліцах каля печы! Але больш за ўсё дзівіцца можна было на гаспадароў.

Што ў іх было дзіўнае, яна не зусім разумела, але адчувала заўсёды. Ніколі яшчэ не бачыла яна такіх ахайных, спакойных і ладных мужыкоў, як Шары. Быў ён невысокі, галаву меў клінам, стрыжаную, у густым моцным серабры, вусы, — ён толькі вусы насіў, — таксама сярэбраныя, вузкія, татарскія, твар і шыю чорныя ад загару, у глыбокіх маршчынах, але таксама нейкіх ладных, пэўных, патрэбных чамусьці. Хадзіў ён няёмка, — цяжкія былі яго боты, — у боты ўбіраў порткі з грубага беленага палатна, у порткі — такую ж кашулю, шырокую пад пахамі, з адкладным каўняром. На хаду гнуўся крыху. Але ні гэтая манера, ні маршчыны, ні сівізна не старылі яго: не было ні стомленасці нашай, ні вяласці ў яго твары; невялікія вочы глядзелі востра, тонка-насмешліва. Старога серба, які аднекуль заходзіў аднойчы ў Сухадол з хлопчыкам, што іграў на скрыпцы, нагадаў ён Наташцы.

А хахлушку Марыну сухадольцы празвалі Кап'ём. Стройная была гэтая высокая пяцідзесяцігадовая жанчына. Жаўтаваты загар роўна ўкрываў тонкую, не сухадольскую скуру яе твару з шырокімі сківіцамі, грубаватага, але бадай што прыгожага сваёю прамізною і строгаю жвавасцю воч — не то агатавых, не то янтарна-шэрых, што мяняліся, як у кошкі. Высокім капцом высілася на яе галаве вялікая чорна-залатая, у чырвоным гарошку, хустка; чорная кароткая плахта, якая рэзка адценьвала белізну сарочкі, шчытна аблягала даўгаватыя сцёгны і лыткі. Абувалася яна набасанож, у чаравікі з падкоўкамі, голыя ногі ў забараснях яе былі тонкія, але круглыя, сталі ад сонца як палітураванае жоўта-карычневае дрэва. І калі яна часамі спявала за работаю, ссунуўшы бровы, моцным грудным голасам, песню пра асаду нявернымі Пачаева, пра тое —

як сама божая матка святы манастыр «рятувала», у голасе яе было гэтулькі безнадзейнасці, завывання, але разам з тым гэтулькі велічнасці, сілы, пагрозы, што Наташка не спускала ў жудасным захапленні воч з яе.