Іван Бунін - Выбраная проза

Рамашоў збянтэжана заморгаў вачмі.

— Не, я не заўважыў. Між іншым, здаецца, п'е...

— Ваш Назанскі — брыдкі! — са злосцю, стрыманым нізкім голасам сказала Шурачка. — Каб ад мяне залежала, я гэткіх бы людзей страляла, як шалёных сабак. Такія афіцэры — ганьба для палка, поскудзь!

Адразу ж пасля вячэры Мікалаеў, які еў гэтак жа многа і старанна, як і займаўся сваімі навукамі, стаў пазяхаць і, нарэшце, шчыра заўважыў:

— Панове, а што, каб хвілінку якую пайсці паспаць? «Падрамаць», як гаварылася ў старых, добрых раманах.

— Гэта зусім справядліва, Уладзімір Яфімавіч, — падхапіў Рамашоў з нейкай, як яму самому здалося, таропкай і дагодлівай вольнасцю. У той жа час, устаючы з-за стала, ён падумаў тужліва: «Так, са мной тут не цырымоняцца. І навошта толькі я лезу?»

У яго было такое ўражанне, як быццам Мікалаеў з радасцю гоніць яго з дому. Але тым не менш, развітваючыся з ім знарок раней, чым з Шурачкай, ён думаў з асалодаю, што вось зараз ён адчуе моцны і ласкавы поціск мілай жаночай рукі. Аб гэтым ён думаў кожны раз, калі пакідаў іх дом. І калі гэты момант надышоў, дык ён да такой ступені адчуў яе чароўны поціск, што не чуў, як Шурачка сказала яму:

— Вы, глядзіце, не забывайце пра нас. Тут вам заўсёды рады. Чым піць са сваім Назанскім, сядзіце лепш у нас. Толькі памятайце: мы з вамі не цырымонімся.

Ён пачуў гэтыя словы ў сваёй свядомасці і зразумеў іх толькі тады, калі выйшаў на вуліцу.

— Так, са мной не цырымоняцца, — прашаптаў ён з той горкай крыўдай, да якой так хваравіта схільны маладыя і самалюбныя людзі яго ўзросту.

Рамашоў выйшаў на ганак. Ноч зрабілася яшчэ гусцейшая, яшчэ больш чорная і цёплая. Падпаручнік вобмацкам ішоў уздоўж штыкетніка, трымаючыся за яго рукамі, і чакаў, пакуль яго вочы прывыкнуць да мораку. У гэты час дзверы, якія вялі на кухню Мікалаевых, раптам расчыніліся, кінуўшы на імгненне ў цемру вялікую паласу туманнага жоўтага святла. Нехта зашлёпаў па гразі, і Рамашоў пачуў злосны голас дзеншчыка Мікалаевых, Сцяпана:

— Ходзіць, ходзіць кожны дзень. І чаго ходзіць, чорт яго ведае!..

А другі салдацкі голас, незнаёмы падпаручніку, адказаў абыякава, разам з працяглым, лянівым позехам:

— Справы, браток ты мой... З раскошы гэта ўсё. Ну, аставайся здаровы, ці што, Сцяпан.

— Бывай, Баулін. Заходзь калі.

Рамашоў прытуліўся да штыкетніка. Ад вострага сораму ён пачырванеў, нягледзячы на цемру; усё цела яго пакрылася адразу потам, і быццам тысячы іголак закалолі яго скуру на нагах і на спіне. «Вядома! Нават дзеншчыкі смяюцца», — падумаў ён з адчаем. Адразу ж ён прыгадаў увесь сённяшні вечар, і ў розных словах, у тоне фраз, у позірках, якімі абменьваліся гаспадары, ён адразу ўгледзеў шмат не заўважаных ім раней дробязей, якія, як яму цяпер здавалася, сведчылі аб нядбайнасці і насмешцы, аб нецярплівым раздражненні супраць надакучлівага госця.

— Якая ганьба, якая ганьба! — шаптаў падпаручнік, не кратаючыся з месца. — Дайсці да таго, што цябе ледзьве церпяць, калі ты прыходзіш... Не, досыць. Цяпер я ўжо цвёрда ведаю, што досыць!

У гасцінай у Мікалаевых патух агонь. «Вось яны ўжо ў спальні», — падумаў Рамашоў і вельмі выразна ўявіў сабе, як Мікалаевы, кладучыся спаць, распранаюцца адно пры адным з прывычным раўнадушшам і бессаромнасцю даўно жанатых людзей і гавораць аб ім. Яна ў адной спадніцы прычосвае перад люстэркам на ноч валасы. Уладзімір Яфімавіч сядзіць у сподняй бялізне на ложку, сцягвае бот і, чырванеючы ад намагання, гаворыць злосна і сонна: «Мне, Шурачка, твой Рамашоў надакучыў, не ўяўляеш як. Здзіўляюся, чаго ты з ім так важдаешся?» А Шурачка, не выпускаючы з рота шпілек і не паварочваючыся, адказвае яму ў люстэрка нездаволеным тонам: «Ён зусім не мой, а твой!..»

Мінула яшчэ пяць хвілін, пакуль Рамашоў, які мучыўся ад гэтых пакутлівых і горкіх думак, адважыўся ісці далей. Міма ўсяго доўгага штыкетніка, які агароджваў дом Мікалаевых, ён прайшоў крадучыся, асцярожна выцягваючы ногі з гразі, нібыта яго маглі пачуць і злавіць на нечым нядобрым. Дахаты ісці яму не хацелася: нават было страшна і прыкра ўспамінаць пра свой вузкі і доўгі, з адным акном, пакой з усімі рэчамі, якія да агіды надакучылі яму. «Вось, на злосць ёй, пайду да Назанскага, — вырашыў ён нечакана і адразу адчуў у гэтым нейкае містычнае задавальненне. — Яна лаяла мяне за дружбу з Назанскім, дык вось я на злосць! І няхай!..»

Узняўшы вочы ў неба і моцна прыціснуўшы да грудзей руку, ён горача сказаў сам сабе: «Клянуся, клянуся, што я апошні раз прыходзіў да іх. Не хачу больш цярпець такога ўніжэння. Клянуся!»