Іван Бунін - Выбраная проза

— Ды куды вы паедзеце? У вас жа нідзе ні сваякоў, ні знаёмых няма... Нарэшце, і грошы патрэбны, каб на новым месцы ўладкавацца.

— Абыдземся як-небудзь, — абыякава прамовіла Алеся. — І грошы ў бабкі знойдуцца, сабрала яна тое-сёе.

— Ну, ужо і грошы такія! — нездаволена запярэчыла старая, адыходзячы ад ложка. — Капеечкі сіроцкія, слязьмі аблітыя...

— Алеся... А як жа я? Пра мяне ты і думаць нават не хочаш? — усклікнуў я, адчуваючы, як узнімаецца ў мяне горкі, балючы, нядобры папрок супроць Алесі.

Яна прыўзнялася і, не саромеючыся бабкі, узяла рукамі маю галаву і некалькі разоў запар пацалавала мяне ў лоб і ў шчокі.

— Пра цябе я больш за ўсё думаю, мой родны. Толькі... бачыш... не суджана нам разам быць... вось што!.. Памятаеш, я на цябе на карты кідала? Як бачыш, усё так і атрымалася, як яны сказалі тады. Значыць, не хоча лёс нашага з табою шчасця... А каб не гэта, хіба, ты думаеш, я спалохалася б?

— Алеся, зноў ты пра свой лёс! — усклікнуў я нецярпліва. — Не хачу я яму верыць... і не буду ніколі верыць!..

— Ох не, не... не гавары гэтага, — спалохана зашаптала Алеся. — Я не за сябе, за цябе баюся, галубок. Не, лепей ужо ты пра гэта і гаворкі не пачынай.

Дарэмна я стараўся пераканаць Алесю, дарэмна маляваў перад ёй карціны супакойнага шчасця, якому не перашкодзяць ні паганы лёс, ні грубыя, злыя людзі. Алеся толькі цалавала мае рукі і адмоўна ківала галавой.

— Не... не... не... я ведаю, я бачу, — паўтарала яна настойліва. — Нічога нам, апрача гора, не будзе... нічога... нічога...

Разгублены, збіты з панталыку гэтай забабоннай упартасцю, я нарэшце спытаў:

— Але ты хоць назавеш дзень свайго ад'езду?

Алеся задумалася. Раптам слабая ўсмешка прабегла па яе губах.

— Я табе на гэта раскажу маленькую казачку... Аднойчы воўк бег па лесе, убачыў зайчыка і кажа яму: «Заяц, заяц, а я цябе з'ем!» Заяц пачаў прасіць: «Пашкадуй мяне, воўк, мне яшчэ жыць хочацца, у мяне дома дзеткі маленькія». Воўк не згаджаецца. Тады заяц кажа: «Ну, дай мне хоць тры дні яшчэ на свеце пажыць, а потым ужо і з'еш. Усё-такі мне лягчэй паміраць будзе». Даў яму воўк гэтыя тры дні, не чапае яго, а толькі ўсё сочыць. Мінуў адзін дзень, мінуў другі, нарэшце і трэці на сыходзе. «Ну, цяпер рыхтуйся, — кажа воўк, — зараз я пачну есці цябе». Тут мой заяц і заплакаў горкімі слязьмі. «Ах, навошта ты мне, воўк, гэтыя тры дні падарыў! Лепей бы ты адразу мяне з'еў, як толькі ўгледзеў. А то я ўсе тры дні не жыў, а толькі мучыўся!» Любы мой, а зайчык усё ж праўду сказаў. Як ты думаеш?

Я маўчаў, ахоплены страшным прадчуваннем блізкай адзіноты. Алеся раптам паднялася і прысела на пасцелі. Твар у яе адразу зрабіўся сур'ёзны.

— Ваня, паслухай... — вымавіла яна спакойна. — Скажы мне: пакуль ты быў са мной, ці быў ты шчаслівы? Ці добра табе было?

— Алеся! І ты яшчэ пытаеш?

— Пачакай... Ці шкадаваў ты, што пазнаў мяне? Ці думаў ты аб другой жанчыне, калі бачыўся са мною?

— Ні адной хвіліны! Не толькі ў тваёй прысутнасці, але нават і астаўшыся адзін, я ні аб кім, апрача цябе, не думаў.

— Ці раўнаваў ты мяне? Ці злаваў калі-небудзь на мяне? Ці не сумаваў ты са мною?

— Ніколі, Алеся! Ніколі!

Яна паклала абедзве рукі мне на плечы і з невыказнай пяшчотай паглядзела ў мае вочы.

— Дык знай жа, любы мой, што ніколі ты пра мяне не ўспомніш блага або са злосцю, — сказала яна так пераканальна, нібыта чытала ў мяне ўваччу будучае. — Як расстанемся мы з табою, цяжка табе першы час будзе, ох, як цяжка... Плакаць будзеш, месца сабе не знойдзеш нідзе. А потым усё пройдзе, усё згладзіцца. І ўжо без гора ты будзеш пра мяне думаць, а лёгка і радасна.

Яна зноў адкінулася галавой на падушкі і прашаптала аслабелым голасам:

— А цяпер едзь, мой любы... Едзь дахаты, галубок... Стамілася я крышку. Чакай... пацалуй мяне... Ты бабулі не бойся... яна дазволіць. Праўда, бабуля, дазволіш?

— Ды развітайся ўжо, развітайся як мае быць, — нездаволена прабурчала старая. — Чаго ж ад мяне хавацца?.. Даўно ведаю...

— Пацалуй мяне сюды, і сюды яшчэ... і сюды, — прасіла Алеся, дакранаючыся пальцам да сваіх вачэй, шчок і рота.

— Алеся! Ты развітваешся са мною, як быццам мы ўжо і не ўбачымся больш! — усклікнуў я са спалохам.

— Не ведаю, не ведаю, мой любы. Нічога не ведаю. Ну, едзь з богам. Не, пачакай... яшчэ хвілінку... Нахілі да мяне вуха... Ведаеш, аб чым я шкадую? — зашаптала яна, датыкаючыся губамі да маёй шчакі. — Аб тым, што ў мяне няма ад цябе дзіцятка. Ах, якая я была б шчаслівая!

Я выйшаў на ганак у суправаджэнні Мануйліхі. Паўнеба закрыла чорная хмара з рэзкімі кучаравымі краямі, але сонца яшчэ свяціла, схіляючыся на захад, і ў гэтым спалучэнні святла і цемры, якая насоўвалася ўсё бліжэй, было штосьці злавеснае. Старая паглядзела на неба, прыкрыўшы вочы далонню, і шматзначна паківала галавой.