Іван Бунін - Выбраная проза

Старая кінула хуткі позірк на пакункі, але адразу ж павярнулася да печкі.

— Ніякіх мне тваіх гасцінцаў не трэба, — прабурчала яна, заўзята разграбаючы качаргою вуголле. — Ведаем мы таксама гасцей гэтых. Спачатку без мыла ў душу лезуць, а потым... Што ў цябе ў пакуначку? — раптам павярнулася яна да мяне.

Я адразу ж аддаў ёй гарбату і цукар. Гэта падзейнічала на старую, хоць яна і працягвала яшчэ бурчаць, але ўжо не ранейшым, непрымірымым тонам.

Алеся ўзялася зноў за пражу, а я сеў каля яе на нізкім, кароткім і вельмі хісткім услончыку. Левай рукой Алеся хутка сукала белую, мяккую, як шоўк, кудзелю, а ў правай у яе з лёгкім гудзеннем круцілася верацяно, якое яна то пускала падаць амаль да зямлі, то спрытна падхоплівала і кароткім рухам пальцаў зноў прымушала круціцца. Гэтая работа, такая простая на першы погляд, так і кіпела ў яе руках, хоць і патрабавала вялікага навыку і спрыту. Міжвольна я звярнуў увагу на гэтыя рукі: яны загрубелі і пачарнелі ад працы, але былі невялікія і такой прыгожай формы, што ім пазайздросцілі б многія шляхетныя дзяўчаты.

— А вось вы мне тады і не прызналіся, што бабка варажыла, — сказала Алеся. І, угледзеўшы, што я з апаскаю павярнуўся назад, яна дадала: — Нічога, нічога, яна крышку на вуха тугая, не пачуе. Яна толькі мой голас добра адрознівае.

— Так, варажыла. А што?

— Ды так сабе... Проста пытаюся... А вы верыце? — кінула яна на мяне цішком хуткі позірк.

— У што? У тое, што твая бабка мне варажыла, ці наогул?

— Не, наогул...

— Як сказаць, дакладней будзе, што не веру, але адкуль ведаць? Кажуць, бываюць выпадкі... Нават у разумных кнігах пра іх надрукавана. А вось у тое, што твая бабка казала, дык зусім не веру. Так і кожная баба вясковая зможа паваражыць.

Алеся ўсміхнулася.

— Так, гэта праўда, што яна цяпер дрэнна варожыць. Старая стала, ды і баіцца яна вельмі. А што вам карты сказалі?

— Нічога цікавага не было. Я цяпер і не памятаю. Што звычайна гавораць: дальняя дарога, трэфовы інтарэс... Я і забыў нават.

— Так, так, дрэнная яна ўжо варажбітка. Словы многія забыла ад старасці... Куды ёй цяпер? Ды і баіцца яна. Хіба толькі грошы ўбачыць, дык згодзіцца.

— Чаго ж яна баіцца?

— Вядома чаго — начальства баіцца... Ураднік прыедзе, дык заўсёды пагражае: «Я, кажа, цябе ва ўсякі час магу запраторыць. Ты ведаеш, кажа, што вашаму брату за чарадзейства можа быць? Ссылка на катаржныя работы, без тэрміну, на Сакаліны востраў». Як вы лічыце, хлусіць ён гэта ці не?

— Не, хлусіць ён не хлусіць; сапраўды за гэта могуць пакараць, але ўжо не так страшна... Ну, а ты, Алеся, умееш варажыць?

Яна як быццам крышку збянтэжылася, але толькі на хвіліну якую.

— Варажу... Толькі не за грошы, — дадала яна хуценька.

— Можа, ты і мне кінеш на карты?

— Не, — ціха, але рашуча адказала яна, паківаўшы галавою.

— Чаму ж ты не хочаш? Ну, не цяпер, дык калі-небудзь пасля... Мне чамусьці здаецца, што ты мне праўду скажаш.

— Не. Не буду. Нізашто не буду.

— Ну, гэта ўжо нядобра, Алеся. Дзеля першага знаёмства нельга адмаўляцца... Чаму ж ты не хочаш?

— Таму, што я на вас ужо кідала, другі раз няможна...

— Няможна? Чаму? Я гэтага не разумею.

— Не-не, няможна, няможна... — зашаптала яна з вялікім страхам. — Лёс нельга два разы турбаваць... Не выходзіць... Ён даведаецца, падслухае... Лёс не любіць, калі ў яго пытаюцца. Таму ўсе варажбіты няшчасныя.

Я хацеў адказаць Алесі якім-небудзь жартам і не мог: вельмі ўжо многа шчырай веры было ў яе словах. Вось чаму, калі яна, спамянуўшы пра лёс, з дзіўнай бояззю паглядзела на дзверы, я міжвольна паўтарыў гэты рух.

— Ну, калі не хочаш мне паваражыць, дык тады раскажы, што табе карты сказалі, — папрасіў я.

Алеся раптам кінула прасніцу і дакранулася рукой да маёй рукі.

— Не... Лепш не трэба, — сказала яна, і яе вочы набылі ўмольна дзіцячы выраз. — Калі ласка, не прасіце... Нядобра вам выйшла... Не прасіце лепш...

Але я стаяў на сваім. Я не мог разабраць: ці былі яе адмова і цьмяныя намёкі на лёс найграным прыёмам варажбіткі, ці яна сапраўды верыла ў тое, пра што гаварыла, але мне зрабілася неяк не па сабе, амаль страшна.

— Ну, добра, я, бадай, скажу, — згадзілася нарэшце Алеся. — Толькі глядзіце, умова даражэй за грошы: не злавацца, калі вам што-небудзь не спадабаецца. Выйшла вам вось што: чалавек вы хоць і добры, але толькі слабы... Дабрата ваша не добрая, не сардэчная. Слову вы свайму не гаспадар. Над людзьмі любіце верх браць, а самі ім хоць і не хочаце, але падначальваецеся. Віно любіце, а таксама... Ну, ды ўсё роўна, гаварыць, дык ужо ўсё... — да нашай сястры дужа ахвочы, і праз гэта вам шмат у жыцці благога будзе... Грошай берагчы не любіце і збіраць іх не ўмееце — багатым ніколі не будзеце... Гаварыць далей?