Бертальт Брэхт - На шалях праўды

Там, бачу я, забойцы маршыруюць,
I гучна ўсім ім крыкнуць «хальт!» хачу...
Ды знаю: побач пільна тут вартуюць —
I раптам я не «хальт!», а «хайль!» крычу.

Я не люблю галечы і пакут,
I ліра стрымана гучыць мая.
Ды свету вашага мярзотны бруд
Усё ж уголас ухваляю я.

Гэты твор мой напісаны вершам. Кажу вам пра гэта,
Бо вы, пэўна, не можаце ўжо растлумачыць як след,
Што такое ёсць верш і яшчэ хто такі ёсць паэт.
Сапраўды, вы не надта шануеце вашых паэтаў!

Ці заўважылі вы, што паэзіі больш у газетах
Не друкуюць? А вы не спыталі чаму?
Добра, я адкажу вам. Таму што калісьці паэта
Ўсё ж чыталі і неяк плацілі за вершы яму.

А цяпер больш за вершы не плацяць. Во — справа якая.
I таму вельмі цяжка знайсці вершапісцаў руплівых...
Бо паэту цікава: хто плаціць? Не толькі: хто вершы чытае?
А без грошай пісаць ён не будзе — дык вось да чаго давялі вы!

«Дзе і ў чым вінаваты я, зрэшты? — пытацца ён стане.—
Я ж заўсёды пісаў так, як мой мецэнат патрабуе.
Ці было, каб я раз хоць парушыў свае абяцанні?»
Ды ўжо чую цяпер і ад тых, хто карціны малюе,

Што карцін не купляе ніхто! Хоць усе іх наўкола
Усхваляюць — яны ўсё гніюць у падвале.
Што ж, панове, цяпер вы не плаціце грошай?
Мы ж чытаем, што вы яшчэ болей багатыя сталі.

Хіба ж мы не спявалі прыгожа, пад’еўшы ад пуза,
Пра шыкоўнасць жыцця, каб яшчэ вам жылося шыкоўней,
Пра спакусную плоць вашых жонак, пра іхнія грудзі,
Пра сум восені і пра ручай, які ззяе пад поўняй?

I пра слодыч пладоў, і пра шэлест пажоўклай лістоты,
Зноў пра плоць вашых жонак, пра звышчалавечае нешта
I пра тое, у што кожны з нас ператворыцца потым,
Як сваё пражыве на ўлюбёнай зямельцы дарэшты.

Вы не толькі за гэта нам шчодра плацілі — яшчэ і за тое,
Каб мы тым, хто ніколі ў залочаным крэсле
Не сядзеў, дбайна слёзы ўціралі і ўсё суцяшалі хлуснёю
Іх — каму вы ў жыцці на ўсю поўніцу гора прынеслі.

Мы — заўважце! — на вас працавалі ўвесь час паслухмяна
I адно пра зарплату вам сціпла нагадвалі зрэдку.
Дзеля вас адных безліч зрабілі мы ўчынкаў заганных:
Так хацелася мець сваю порцыю вашых аб’едкаў...

Ах, да вашай павозкі, што ўгразла ў крыві, ў гідкім брудзе,
Мы прыпрэгчы прыгожыя слоўцы хацелі заўзята;
«Полем гонару» вашы назвалі тады скуралупні
I «братамі з губамі жалезнымі» — вашы гарматы.

Мы рабілі малюнкі да вашых падаткавых бланкаў,
I былі тыя бланкі прывабныя, проста наўздзіў!
I, спяваючы песні на нашыя словы ў запале,
Люд падаткі заўсёды вам своечасова плаціў.

Мы завучвалі словы, замешвалі фразы старанна:
Столькі слоўцаў прыгожых і вельмі выразных знайшлі,
Каб іх простыя людзі ўсмакталі ў сябе паслухмяна,
Каб авечкамі ціхімі ўсе перад вамі былі.

Мы ў гісторыі ўмелі знайсці паралель, калі трэба,
Паміж вамі і тымі, каго, галадаючы, й продкі хвалілі.
Навучыліся ўзносіць мы ўсіх дабрадзеяў да неба,
А на ворагаў іхніх мы вершаў кінжалы вастрылі.

Дык чаму наш кірмаш не цікавы вам болей нізвання?
Не заседжвайцеся ж за сталом. Нам пакіньце аб’едкаў таксама!
Дык чаму больш замоваў няма на карціны і на дыфірамбы —
Ці мяркуеце вы, што вам больш не патрэбна рэклама?

Вам няможна без нас абысціся. Мы ж — напагатове:
Скіраваць на сябе вашу ўвагу імкнёмся няспынна.
Мы, між іншым, таннейшыя сёння — паверце, панове!
Ды аддаць задарма ўсё ж не можам мы верш ці карціну.

Калі верш пачынаўся, радкі кожны першы і трэці
Я яшчэ між сабой рыфмаваў, у дадатак.
Толькі рыфмы даваліся цяжка. I тут я падумаў:
«Хто за гэта заплоціць?» I марны пакінуў занятак.

Германія, маці бледная,
Сядзіш ты, такая паскудная,
Між іншымі народамі.
Ты між заплямленых нават —
Навідавоку ўся.