Бертальт Брэхт - На шалях праўды

З НАВУКОВЫХ БІБЛІЯТЭК
Ідуць чарадой разнікі.

Маткі стаяць і туляць дзяцей,
Разгублена шукаючы ў небе
Вынікі працы вучоных.

ГЕНЕРАЛ, ТВОЙ ТАНК — МАШЫНА МАГУТНАЯ:
Ён валіць долу лес і нішчыць сотні людзей —
Ды ўсё ж адну ён мае загану:
Яму патрэбен кіроўца.

Генерал, бамбавоз твой выдатны:
Ён за буру хутчэй ляціць і больш за слана падымае —
Ды ўсё ж адну ён мае загану:
Яму патрэбен механік.

Генерал, чалавек — прыдатная вельмі істота:
Ён можа лятаць і забіваць —
Ды ўсё ж адну ён мае загану:
Ён думаць умее.

КАЛІ ВАЙНА ПАЧНЕЦЦА,
Браты вашы, можа, іншыя стануць,
I іх твараў пазнаць будзе нельга,
Але вы павінны застацца ранейшымі.

Яны пойдуць на вайну
Не як на рэзню, а як
На справу сур’ёзную,
Забудуць пра ўсё яны.—
А вы ні пра што забываць не павінны.
Вам будуць гвалтам ліць шнапс у горла,
Як і астатнім усім,
А вы павінны застацца цвярозымі.

У Нюрнбергу створаны імі закон [9] У Нюрнбергу створаны імі закон...— Гаворка ідзе пра закон, прыняты ў 1935 г. на партайтагу (з’ездзе) нацысцкай партыі, згодна з якім сувязь «арыйскай жанчыны» з яўрэем у Германіі абвяшчалася злачынствам. Юліус Штрайхер быў у той час рэдактарам пагромна-антысеміцкай газеты «Шцюрмер» («Штурмавік»). —
I плачуць жанчыны, якія не з тым,
З кім трэба, дзялілі пасцель.
Ў прадмесцях мяса даражэе,
Гучней барабаны грымяць...
О, божухна! Страшных падзеяў
Уночы нам трэба чакаць.

Занадта ўжо цёмныя валасы,
Марыя, ў каханка твайго. I лепш
Не будзь больш ласкавая з ім.
Ў прадмесцях мяса даражэе,
Гучней барабаны грымяць...
О, божухна! Страшных падзеяў
Уночы нам трэба чакаць.

Матуля, ўсё ж... дай мне ключ:
Не так ужо кепска ўсё,
I месяц — такі як заўжды...
Ў прадмесцях мяса даражэе,
Гучней барабаны грымяць...
О, божухна! Страшных падзеяў
Уночы нам трэба чакаць.

Аднойчы ранкам, у дзевяць гадзін,
Па горадзе везлі яе,
У сподняй кашулі, астрыжаную дагала
I з шыльдаю на грудзях.
На вуліцы роў натоўп, а яна
Глядзела халодна на ўсіх.
Ў прадмесцях даражэюць тушы,
Зноў выступіць Штрайхер, відаць.
О, божухна! Каб мы ўсё ж мелі вушы,
Мы зналі б, чаго нам чакаць!

I раз ужо мы — людзі,
Прабачце, мы павінны есці ўсе!
Нас не накорміць балбатня,
Харчэй не прынясе.
Марш! Раз, два, тры!
I — раз, два, тры!
Тваё месца, таварыш, між нас.—
Станавіся ў Адзіны рабочы фронт,
Бо ты сам — рабочы клас!

I раз ужо мы — людзі,
Не хочам, каб у твар нам тыцкаў бот,
Не прагнем нявольнікаў мець пад сабой
I зверху цярпець прыгнёт.
Марш! Раз, два, тры!
I — раз, два, тры!
Тваё месца, таварыш, між нас.—
Станавіся ў Адзіны рабочы фронт,
Бо ты сам — рабочы клас!

I раз кожны з нас — пралетарый,
Нас не ўратуе нейкі дабрадзей:
Збавенне рабочых павінна паўсюль
Быць справай рабочых людзей.
Марш! Раз, два, тры!
I — раз, два, тры!
Тваё месца, таварыш, між нас.—
Станавіся ў Адзіны рабочы фронт,
Бо ты сам — рабочы клас!

Хто Фівы сямібрамныя будаваў?
У кнігах напісана пра цароў.
Ці ж гэта цары на сабе камяні цягалі?
Ну, а стакроць разбураны Вавілон —
Хто яго адбудоўваў столькі разоў?
Дзе ў зіхоткай ад золата Ліме стаялі
Дамы́ будаўнікоў?
Куды адвячоркам, як быў скончан Кітайскі мур,
Пайшлі муляры? У Рыме вялікім —
Безліч трыумфальных выгбаў. Хто ўзвёў іх? Над кім
Кесары трыумфавалі? Хіба ў багата апетай Візантыі
Жыхарам будаваліся толькі палацы? У легендарнай Атлантыдзе нават
У ноч, калі мора яе захлынала,
Тапельцы клікалі сваіх рабоў.

Юны Аляксандр Індыю заваяваў...
Ён адзін?
Цэзар пабіў галаў...
Няўжо ж пры ім не было хоць бы кухара?
Плакаў Філіп Іспанскі, калі яго флот патануў...
А што, больш ніхто не плакаў?
Фрыдрых Другі перамог у Сямігадовай вайне [10] Фрыдрых Другі перамог у Сямігадовай вайне...— Гэтае сцвярджэнне гістарычна недакладнае. . А хто
Тады яшчэ перамог?

Кожная старонка — трыумф...
Хто пераможную бяседу рабіў?
Што ні дзесяць год — вялікі чалавек...
Хто аплочваў выдаткі?