Бертальт Брэхт - На шалях праўды

Так многа звестак,
Столькі пытанняў.

Захацеў стары філосаф ціха
Рэшту хоць дажыць з апошніх дзён...
Бачыў ён, што ўсюды панавала Ліха,
Што Дабро нібыта ўжо асуджана на скон,—
I рашыў ад’ехаць ён.

Прыхапіў няшмат вучоны рэчаў
(Ды і што ён мог узяць за раз?):
Люльку, што курыў заўжды пад вечар,
Кнігу, што чытаў у вольны час,
Хлеба трохі на запас.

Ад’язджаючы, з далінай развітаўся,
Родныя агледзеў паплавы...
Ехаў ціха. I, хоць бык спыняўся
Часцяком, каб ухапіць травы,—
Ўсё маўчаў мудрэц сівы.

На чацвёрты дзень, ці то на пяты,
Мытнік падышоў, сказаў: «Закон
Кажа мыта браць...» — «Я не багаты».
Хлопчык-пагапяты падказаў: «Філосаф ён...» —
Мытнік саступіў на схон...

Ды спытаўся ўсё ж (цікава стала):
«Што ж ён здолеў новага адкрыць?»
Адказаў хлапчук: «Ды тое, што вада памалу
Нават скалы можа разбурыць,
Нават камяні размыць».

Каб да ночы выбрацца ў даліну,
Хлопчык воз далей павёў гарой
I ўжо завярнуў быў за яліну —
Раптам апантана мытнік той
Закрычаў: «Гэй, ты! Пастой!»

Ён вандроўнікаў спыніў ля моста:
«Ну, дык як, мудрэц, наконт вады?»
— «Што табе вада?..» — «Хоць я і мытнік просты,
Хто — каго, цікава мне заўжды.
Ведаеш — дык не маўчы тады:

Напішы ўсё ясна на паперы,
Гэта нельга звозіць ад людзей.
Пэндзлік ёсць, чарніла. Павячэрай
У мяне. Мой дом адчынен для гасцей.
Ну, дык што? Рашай хутчэй!

На яго зірнуў мудрэц таропка:
Мытнік не багач, відаць па ўсім,
Босы, носіць світку-самаробку,
Лоб не ў зморшчынах, ды твар — не каб зусім...
I сказаў: «Што зробіш з ім...»

Каб на просьбу адказаць адмовай,
Ён, маўляў, занадта ўжо стары,
А цікаўным памагчы — заўжды гатовы.
Тут сказаў хлапчук: «Штось халаднее на двары...»
— «Ну, давай, назад бяры...»

Штось яны пісалі каля тыдня.
Мытнік кожны з гэтых доўгіх дзён
Іх карміў. I з кантрабандай злыдняў
Лаяў нават не так гучна ён.—
Тая праца мела плён:

Выйшаў хлопчык неяк на світанні
Мытніку настырнаму ўручыць
Восемдзесят і адно казанне.
Тут прасіў філосаф браму адчыніць...
Ці ж больш ветлівым магчыма быць?

Аддамо філосафу даніну,
Што стварыў шэдэўр на схіле дзён.
Ён напраўду геній. Толькі мы павінны
Ўсё ж і мытніку зрабіць паклон:
Мудраца пісаць прымусіў ён!

Падчас сусветнае вайны
У камеры італьянскай вязніцы Сан-Карла,
Поўнай злодзеяў, дэзерціраў, п’яніц,
Салдат-сацыяліст на сцяне хімічным алоўкам накрэсліў:
«Леніну слава!» —
Пад самай столлю, ў цёмнай камеры ледзь-ледзь відзён,
Ды зроблен у вялікіх літарах быў надпіс.
Турэмшчыкі, як гэта ўбачылі, паслалі з вапнай маляра,
I доўгім пэндзлем ён замазаў пагрозлівы той надпіс.
Ды вапнаю з вядра маляр адно што літары абводзіў —
Таму цяпер пад столлю было ўжо вапнай выведзена:
«Леніну слава!»
Другі маляр шырокім пэндзлем зафарбаваў нарэшце ўсё
I надпіс знік часова, але ўранку
З-пад вапны, што ўжо высахла, зноў праступілі літары:
«Леніну слава!»
Тады турэмшчыкі на надпіс той выслалі муляра з долатам,
I ён высякаў за літарай літару, гадзіну — не менш,
А як скончыў, пад столлю віднеўся бясколерны, ды
Глыбока ў мур урэзаны непераможны надпіс:
«Леніну слава!»
— Цяпер сцяну бурыце,— сказаў тады салдат.

Той, хто не скарыўся,
Забіты.
Той, хто забіты,
Не скарыўся.

Вусны таго, хто папярэджваў,
Напханыя зямлёю.
Пачынаецца крывавая авантура.

Магілу міралюбцы
Топчуць батальёны.