Бертальт Брэхт - На шалях праўды

Твой сын самы бедны —
Забіты.
Калі яго мучыў голад,
Твае сыны другія
Ўзнялі руку на яго.
Пра гэта ўсім стала вядома.

З узнятымі гэтак рукамі,
На родных братоў узнятымі,
Яны прад табой разгульваюць,
У твар табе подла смяюцца,
Пра гэта вядома ўсім.

У доме тваім так гучна
I так бессаромна хлусяць,
А праўда мусіць маўчаць.
Што, хіба гэта не так?

Чаму цябе славяць тыраны,
Прыгнечаныя ж — вінавацяць?
Зняволеныя
Тыцкаюць пальцам, але

Прыгнятальнікі хваляць парадак,
Наладжаны ў доме тваім?
Прытым усе бачаць, як ты
Падгарнула падол сарамліва,
Што ўвесь заліты крывёю
Найлепшага сына твайго.

Смяюцца ўсе, як пачуюць прамову з твайго дома.
Ды той, хто цябе ўбачыць, за нож адразу бярэцца,
Нібы перад ім — рабаўніца.

Германія, маці бледная,
Сыны цябе так знявечылі,
Што ты сядзіш між народамі
Пасмешышчам
Ці пудзілам!

О, век шляхетны рыцараў сумлення!
...Быў Дыянісам схоплены Дамон.
Ды ўсё ж паехаў на вяселле ён:
Тыран пусціў, не страціўшы цярпення,—

Аднак узяў заложніка. Імчыць
Дамон стралой. Ён не парушыць слова
I вернецца назад абавязкова,
I сябар верны застанецца жыць.

Тады былі святыя дагаворы —
Усе ў заруку верылі заўзята.
I хай ляціць яздок праз лес і горы —

Не трэба ціснуць на яго занадта...
Выснову Шылераву лёгка адгадаць:
Тыран зусім быў не тыран, відаць!

У ГАСПАДАРОЎ
Размова пра ежу ганебнай лічыцца —
З-за таго, што яны ўжо
Самі добра пад’елі.

Людзі з нізоў павінны канаць,
Не ўведаўшы смаку
Добрага мяса.

I вечарам гожым яны
Ад стомы ўжо думаць не могуць
Пра тое, адкуль прыйшлі
I пойдуць куды.

Яшчэ ім не выпала ўбачыць
Вялікага мора ці гор,
А жыццю іх прыходзіць канец.

Усё ж калі людзі з нізоў
Не будуць пра нізкае думаць,—
Не ўзняцца ім угару.

ХЛЕБ ГАЛОДНАГА З’ЕДЗЕНЫ,
Мяса ніхто больш не знае. Народ
Дарма праліваў пот.
На дрэвах лаўровага гаю

Абсечаныя сукі.
З комінаў заводаў ваенных
Клубамі валіць дым.

МАЛЯР КАЖА ПРА БУДУЧЫНЮ ВЯЛІКУЮ:
Яшчэ растуць лясы,
Яшчэ плодзяць палі,
Яшчэ стаяць гарады,
Яшчэ дыхаюць людзі.

РАБОЧЫЯ ПАТРАБУЮЦЬ ХЛЕБА,
Гандляры патрабуюць рынкаў.
Раней галадаў беспрацоўны. Цяпер
Галодны той, хто працуе.
Рукі, што без працы былі, рухаюцца ізноў:
Яны вырабляюць снарады.

ТЫЯ, ШТО ЦЯГНУЦЬ МЯСА З НАШЫХ СТАЛОЎ,
Вучаць жыццём задавольвацца.
Тыя, хто зробленае намі есць,
Патрабуюць самаахвярнасці.
Тыя, хто набіў каўбух, кажуць прамовы галодным

Пра час вялікі, што прыйдзе.
Тыя, хто край у бездань вядзе,
Кажуць, што простым людзям кіраваць
Занадта цяжка.

КАЛІ ГАСПАДАРЫ ГАВОРАЦЬ ПРА МІР,
Народ просты ведае:
Будзе вайна.
Калі гаспадары шлюць войнам праклёны,
Ужо на мабілізацыю падпісан загад.

ГАСПАДАРЫ СЫШЛІСЯ
У пакоі адным —
Чалавек з вуліцы,
Пахавай надзеі свае.

Урады падпісваюць
Пакты аб ненападзе —
Чалавек маленькі,
Рыхтуй свой тэстамант.

НОЧ НА ДВАРЭ.
Мужы і жонкі
Кладуцца ў пасцелі. Маладыя жанчыны
Народзяць сіротаў.

НА МУРЫ БЫЛО КРЭЙДАЙ НАПІСАНА:
«Яны хочуць вайны».
Таго, хто гэта пісаў,
На свеце ўжо няма.

ВАЙНА, ШТО БУДЗЕ,— НЕ ПЕРШАЯ:
Былі войны і да яе.
Калі апошняй прыйшоў канец,
Былі пераможаныя і пераможцы.
У пераможаных просты народ
Галадаў. У пераможцаў
Ён быў галодны таксама.

КАНСТРУКТАРЫ ГАРБЕЮЦЬ
У залах над чарцяжамі —
Крыху не тая лічба — і гарадоў праціўніка
Не ўдасца разбурыць.