Бертальт Брэхт - На шалях праўды

Тут вось — прытулак твой:
Пасцель з амаль свежай бялізнай —
Толькі адзін спаў на ёй...
Лыжкаю есці грэбуеш?
Дык спаласні ў тым цэбры —
Чыстая будзе яна.
Можаш застацца ў нас.

Там будзе твой пакой...
А можаш на ноч тут застацца,
Але — за асобную плату.
Не перашкоджу я. Праўда —
Зрэшты, не хворая я.
Дый не горш тут, як дзесьці ў іншым месцы,—
Можаш тут заставацца.

Адважным маім учынкам
I поспехам у барацьбе
Было ўжо тое, сынку,
Што вынасіла я цябе.

Ні Блюхер [3] Гебхард фон Блюхер (1742—1819) і Гельмут фон Мольтке (1800—1891) — вядомыя ў свой час прускія военачальнікі. не змог бы, ні Мольтке
У гэтакім выйграць баі,
Дзе пара пялёнак толькі —
Трафей самы дарагі,

Дзе глыток малака — змаганне
I здабытак — напалены дом;
I, пакуль ты вялікі станеш,
Я ваюю і ноччу і днём.

Бо здабыць сабе трохі хлеба
Значыць стачачны пост утрымаць.
I разбіць генералаў трэба,
Перад танкамі не спасаваць...

А калі ў цяжкай ратнай працы
Я на ногі пастаўлю цябе,
Разам з намі ты будзеш змагацца
I здабудзеш усё ў барацьбе.

Вы, ледзь дасягальныя,
Схаваныя ў канцлагерах,
Далёка ад слова людскога,
Пабітыя бізунамі,
Катаваныя люта, ды
Не абвергнутыя,
Знікшыя, ды не забытыя!

Няшмат мы чуем пра вас:
Адно што вы непапраўныя,
Што вас не перавучыш. А значыць, вы адданыя справе рабочых.
Вас ніхто не зняверыць ніколі,
Што ў Германіі ўсё яшчэ
Ёсць людзі адны і другія — прыгнечаныя і прыгнятальнікі,
I што толькі змаганне класаў
Уратуе з галечы масы людзей вёсак і гарадоў.
Чуем мы, што ні пугай, ні дыбай
Вас нельга прымусіць сказаць,
Нібы два ў два будзе пяць.

Вось таму вы, знікшыя, ды не забытыя,
Катаваныя люта, ды
Не абвергнутыя —
Вы, разам з усімі непапраўнымі змагарамі,
Цвёрдымі праўдалюбцамі,
Будзеце сапраўднымі
Правадырамі Германіі.

У дамавіне гэтай
Цяпер ляжыць мярцвяк,
Ці ногі ягоныя і галава,
Ці яшчэ, можа, меншая частка яго,
Ці нічога зусім, бо ён быў Падбухторшчык.

Яго першапрычынаю ліха прызналі —
Закапайце ж яго. I найлепей
Хай пойдзе ягоная жонка з ім разам на скуралупню,
Бо таго, хто ішоў з ім побач,
Таксама пазналі.
Гэтае, што ляжыць у труне,
Падбівала вас шмат да чаго:
Каб есці ўволю ўсім,
Жытло каб сухое мець,
Каб накарміць дзяцей,
Змагацца за капейку сваю,
Салідарнымі быць з усімі
Прыгнечанымі — такімі, як вы,
I яшчэ — каб думаць.

Гэтае, што ляжыць у труне цынкаванай,
Казала вам, што вытворчасць
Патрабуе іншай сістэмы
I што вы, мільёны працоўных,
Павінны ўзяць уладу —
Інакш вам не будзе лепш.
I таму, што гэтае вось, у труне.

Казала пра ўсё вам — таму яно там, у труне,
I яго закапаюць
Як падбухторшчыка, што вас падбухторваў.
I той з вас, хто кажа пра добры харч
I хто прагне жытла сухога,
Хто змагаецца за капейку сваю,
Хто думае і хто салідарны заўжды
З прыгнечанымі ўсімі,
Мусіць з гэтага часу, як ён,
Быць у труне цынкаванай запаяны,
Як падбухторшчык запхнуты туды
I закапаны.

Я справядлівы, ды не надта бравы:
Свет іхні я пабачыў, кожны кут —
Зважаў на палец толькі, ўвесь крывавы,
I мармытаў: «Мне даспадобы тут».

Бізун уверсе, свет перад вачамі...
Стаяў я й пераконваўся ўвесь час,
Што з хвацкімі спаткаўся разнікамі.
Спыталі: «Рады?» — «Рады!» — быў адказ.

I ўсім казаў я «рады» з гэтай хвілі,
Бо ўсё-ткі трусам лепш, чым трупам, быць;
I, каб мяне за горла не схапілі,
Хваліў я ўсё, што сорамна хваліць.

Я ведаў: юнкер спекулюе збожжам,
Хоць галадае не адзін бядняк —
Праўдашукальнікам сказаў я: «Можа,
Крыху задорага, ды трэба так».

Іх свет — той свет. Каб там пражыць шыкоўна,
Патрэбен кожны трэці ўладарам;
«Прасіце ў іх,— сказаў я беспрацоўным,—
Я ў эканоміі не моцны сам».