Бертальт Брэхт - На шалях праўды

I калі ты за Гітлерам борзда
Шыбаваў — між ягоных салдат —
Я не ведала, што ўжо ніколі
Вам, такім, не вярнуцца назад.

У Нямеччыне — вясна.
Між руінамі яна
Насцілае свой кілім:
Рунь адважная на ім.

Вось тады на Поўдні дзесьці
Пышнае ўсчалося шэсце:
Цугам выбаршчыкі йшлі,
I дзве шыльды ў іх былі.

Лак на шыльдах тых злузаўся,
Бляклы надпіс ледзь чытаўся —
Хоць да твару паднясі —
«Вольнасць і democracy».

На царкве званы спявалі,
Жабракі наўкол стаялі,
Шмат калекаў і сірот...
I салдатак цэлы ўзвод.

I сляпы пытаўся шчыра
Ў чалавека у мундзіры,
Хто там гэтак галасіў:
«Вольнасць і democracy!»

Ззаду дурань шыбаваў
I на ўвесь валляк спяваў:
«’лёнз анфан, кгод сэв зы кінн [16] 'лёнз анфан, кгод сэв зы кінн... (скаж. французск. і англ.) — пачатковыя словы тэкстаў нацыянальных гімнаў адпаведна Францыі і Вялікабрытаніі. —
Бразгай, долар,— дзын-дзын-дзын!»

Джгалі ў рáсах два паны,
Неслі абразы яны,
А пад расай, ля зямлі,
Шпоры ўсім відаць былі.

На палотнішчы ў крыжоў
Не было цяпер кручкоў:
Каб ад часу не адстаць,
Іх прыйшлося паздзіраць.

Брыў святы айцец між імі,
Пасланец таго, хто ў Рыме.
Ён глядзеў, скрывіўшы рот,
Устрывожана на Ўсход.

Тупалі былога цені:
Кожны з іх меў у кішэні
Фінку добрай даўжыні
I хацеў адно разні.

Іх папы ішлі гурмою —
З фірмаў, што штампуюць зброю.
Чуліся іх галасы:
«Вольнасць і democracy!»

I, да каплуна падобны,
Пангерманец [17] Пангерманец — нямецкі шавініст. бег асобна;
Ён свабодна ужываць
Хоча слова «забіваць».

Быў відзён сям-там настаўнік,
Ўладалюбца, мазгаўстаўнік.
Спрытна гэтакі малойца
Робіць з моладзі забойцаў.

Дактары йшлі ганарыста —
Служкі верныя нацыстаў.
Камуністы іх цікавяць:
Каб эксперыменты ставіць.

Тры вучоныя істоты
(Душагубкі — іх работа)...
«Хіміі,— той гурт прасіў,—
Вольнасць і democracy!»

Вось — пагромныя ваякі,
«Шцюрмер»аўскія пісакі. [18] Вось — пагромныя ваякі, «Шцюрмер»аўскія пісакі...— Пра фашысцкую газету «Шцюрмер» гл. заўвагі да верша «Балада пра Марыю Зандэрс, «яўрэйскую шлюху».
Іх крыклівая парода
Хоча друку мець свабоду.

Знатныя ішлі асобы.
У мінулым — юдафобы:
Ў іх цяпер кліч баявы —
«Меншасцям — усе правы!»

Кандыдат у адвакаты...
Быў калісьці дэпутатам
I арыйцам пры нацыстах.
Ён жа з найчысцейшых чысты!

Спекулянцік побач крочыў:
Ён, вядома, вельмі хоча
Рабаваць усенародна —
Рынак атрымаць «свабодны».

Вунь суддзя смяецца: ён
Даўні скарыстаў закон,
Вылузнуўся ніштавата —
Апраўдаў сябе і катаў.

Музыканты і паэты...
Любяць лаўры і катлеты,
Здолелі яны ў імгненне
Новае займець сумленне.

I эсэсман, што за грошы
Забіваў,— цяпер «харошы»:
Волі просіць ён для ўсіх,
Волі і — democracy!

З «Лігі» крочаць маладзіцы [19] З «Лігі» крочаць маладзіцы...— Тут маецца на ўвазе «Ліга нямецкіх дзяўчат», фашысцкая арганізацыя дзяўчат ва ўзросце 14—18 гадоў, якая ўваходзіла ў склад «Гітлер’югенда». —
Ў іх задраныя спадніцы:
Янкі ім за тыя лыткі
Дораць шакаладу пліткі.

З «Сілы й радасці» [20] «Сіла і радасць» («Сіла праз радасць») — турыстычна-спартыўная арганізацыя ў фашысцкай Германіі, якая выкарыстоўвалася нацыстамі ў прапагандысцкіх мэтах. жанкі,
З «Зімняй помачы» [21] «Зімняя помач» — акцыя «дабрачыннай» дапамогі вермахту ў фашысцкай Германіі, фактычна яшчэ адна форма абавязковага падатку. дзялкі,
Дзеячы ўстаноў нацысцкіх —
Тых «зямляцтваў» рэваншысцкіх...

Па гасцінцах брыў шматлюдных
Той натоўп смярдзючы, брудны,
I бляваў, і галасіў:
«Вольнасць і democracy!»