Бертальт Брэхт - На шалях праўды

Але вы, калі прыйдзе час
I чалавек памагаць чалавеку будзе,
Прыгадваючы нас,
Не судзіце строга.

Тых, каго пасадзілі ў залачоныя крэслы пісаць,
Спытаюць аднойчы,
Хто ткаў ім адзежу.
Не па іхніх узнёслых фразах
Ацэняць тады іх кнігі. Адно
Радкі, напісаныя мімаходзь, па якіх будзе можна
Меркаваць пра тых, хто ткаў ім адзежу,
Прачытаюць з цікавасцю, бо ў тых радках гаворка йдзе пра рысы,
Уласцівыя нашым продкам.

I цэлыя літаратуры,
З вытанчаных зваротаў створаныя,
Даследуюць, каб давесці,
Што там, дзе ўладарыў прыгнёт,
Былі бунтары таксама.
Малітоўныя поклічы незямных істот
За доказ будуць, што істоты зямныя прыгняталі адна адну.
Чароўная музыка слоў паведаміць толькі,
Што шмат хто з людзей быў галодны.

Тады, аднак, уславяць тых,
Хто пісаў на голай зямлі,
Тых, хто быў на баку прыніжаных,
Хто быў побач са змагарамі,
Тых, хто казаў пра пакуты прыніжаных,
Хто пра подзвігі змагароў спяваў —
Уславяць моваю высакароднай,
Што раней існавала толькі,
Каб апяваць каралёў.

Іх расказы пра несправядлівасць, іх заклікі
Яшчэ захаваюць адбіткі пальцаў
Прыніжаных. Бо менавіта ім
Расказы тыя перадалі. Бо менавіта яны
Іх панеслі далей, пад кашулямі ў поце,
Праз кардоны паліцыі
Да такіх жа, як самі яны.

Настане, настане пара, калі
Разумных гэтых і дружалюбных,
Абураных і поўных падзеі людзей —
Тых, хто пісаў на голай зямлі,
Паплечнікаў прыніжаных і змагароў,
Уславяць паўсюды.

Я ж ведаю: на свеце любяць
Шчаслівага толькі. Голас ягоны
З прыемнасцю чуюць. Прывабны твар яго.

Крывое дрэва на вуліцы
Сведчыць, што глеба дрэнная,
Ды прахожыя ўсё ж справядліва
Называюць яго калекам.

Не бачу я лодак зялёных, вясёлых люстраў Зунда —
Толькі падраны рыбацкі невад
Стаіць у мяне ўваччу.
Чаму ж я кажу пра тое толькі,
Што вунь — гаспадыня дома
Ў свае сорак год крывая? —
Грудзі ў дзяўчат маладых
Цёплыя, як і заўсёды.

Мне рыфма ў песнях маіх
Здавалася б ненатуральнай.

Цяпер ува мне спрачаюцца
Захопленасць квеценню яблыні
I жах ад прамоў маляра.
Ды толькі гэта другое
Мяне прымушае пісаць.

Мой сын малы ў мяне пытаецца, ці трэба вучыць матэматыку.
«Нашто? — сказаць мне хочацца.— Што два кавалачкі хлеба больш за адзін кавалачак,
Ты зразумееш і так».
Мой сын малы ў мяне пытаецца, ці трэба вучыць французскую.
«Нашто? — сказаць мне хочацца.— Гіне дзяржава гэтая;
Калі ж ты вачыма галоднымі зірнеш і заенчыш жаласна,
Цябе зразумеюць усе».
Мой сын малы ў мяне пытаецца, ці трэба вучыць гісторыю.
«Нашто? — сказаць мне хочацца.— Вучыся ў зямлю закопвацца
I — мо застанешся жывы».

— Вучы, сын,— кажу я.— Вучы матэматыку,
Вучы французскую, вучы гісторыю!

З радзімы выгнаны, я тут гляджу адно,
Дзе мне яшчэ знайсці шынок харошы,
Каб думкі там свае прадаць за грошы.
Ісці я мушу шляхам, што даўно

Стаптаны ўвесь падэшвамі бяздомных—
Куды, не ведаю, вядзе той шлях.
Усюды «spell your name» [14] Spell your name (англ.) — назавіце Ваша прозвішча па літарах. мне кажуць. Ах,
«Name» гэтае было сярод вядомых!

Дый добра, што яны яго не знаюць:
Ім не схацелася б паслуг маіх,
Каб скемілі, што тут мяне шукаюць.

Я ведаю іх звычкі, і, мажліва,
Аднойчы ўзнікне падазрэнне ў іх,
Што я служу не надта ўжо рупліва.

Каб сабе на хлеб зарабіць, я шторанку
На кірмаш выходжу, дзе гандлююць хлуснёю.
Надзеямі перапоўнены,
Станаўлюся я між гандляроў.

Я карычневую кашулю,
Сын мой, колісь табе набыла...
Каб жа ведаць пра ўсё, што будзе,
Я б сябе са свету звяла.

Як у гітлераўскім прывітанні
Застывала рука твая —
Што адсохнуць ёй наканавана,
Сыне мой, не даўмелася я.

Я пра «волатаў нацыі мужнай»
Чула, сынку, прамовы твае —
I не ўбачыла, і не адчула,
Што ты — толькі пакутнік яе...