Бертальт Брэхт - На шалях праўды

Працуе хтосьці рупна, як мурашка,

Ды што праліты пот яму дае?

Такім, як ён, заўжды на свеце цяжка,

Таму што ведаў яўна не стае.

Хто без каня, той будзе растаптаны,

Хто на кані — паскача ў галаве.

Што б ні рабіў ты — веды набывай старанна:

Хто мае веды, з гэтага жыве.

Калі вось бачу я, гандляр звычайны,

Што мне акул вялікіх не дастаць —

Скрабу патыліцу сабе адчайна

I думаю, як мне акулай стаць?

А стаўшы ёю, бачу ўсё, як людзі

Льюць сто патоў за хлеб і крапіву.

Ды я адно лічу, скуль мне прыбудзе,

Бо маю веды. З гэтага жыву.

Вунь да ўрача прыйшоў на ныркі хворы.

Урач глядзіць праз зад яму, наскрозь —

Хоць хворы ледзь жывы, ды плаціць шчодра,

Бо доктар ведае пра ныркі штось:

Ён ведае цану і на лаціне

Ягоную хваробу назаве...

Адно нязнайка з голаду загіне —

Хто знае штось, той з гэтага жыве.

Дзве супярэчнасці каханне мае:

Кагось кахаюць, хтось кахае сам.

Даваць адным, браць іншым выпадае:

Камусьці — выспяткі, камусь — бальзам...

Прыкрый на твары свой румянец свежы,

Хай успамін душу табе не рве;

Дай нож каханаму, і ён цябе зарэжа:

Кахаеш ты — ён з гэтага жыве.

Хто пра багатых жонак знае нешта,

Хто мае падыход да багачоў —

Усе яны жывуць някепска, зрэшты.

Бо ўсё залежыць тут... ад ведаў зноў!

Хто знае штось пра гарадскія ўлады,

Той клопату не мае ў галаве:

Лаяльны ён, і гэтаму ўсе рады.

Ён знае штось і з гэтага жыве.

Хтось ведае кагосьці там з масонаў,

Абшарніка, які ў даўгах уграз,

Ці багацеяў ведае бяздомных —

Вось тут ужо ён — дойлід, першы клас!

Памерці мусіць той, хто нехлямяжа

У цемры чыкільгае, адстае...

Лепш не з’яўляўся б ён на свет. Аднак жа

Хто знае штось, той з гэтага жыве.

Адзін — «пад антыку» мастак выбітны

I ўмее «чарвяточыну» рабіць,

Другі — у рыбалоўстве дужа спрытны

I можа рыбу ў нерат прыманіць.

А трэці знае, як бядняк у полі

За хлеб і аплявухі кішкі рве...

Нязнайка — йдзе да іншых у няволю,

А хто што знае — з гэтага жыве.

Эрнан Картэс (1485—1547) — іспанскі канкістадор, які заваяваў частку Цэнтральнай і Паўночнай Амерыкі.

У 1925—1927 гг. Брэхт (пераважна ў Аўгсбургу і Бадэн-Бадэне) стварае цыкл санетаў, якія друкуюцца ў розных выданнях. Большасць з гэтых санетаў была сабраная пад вокладкай адной кнігі толькі ў 1984 г., калі ў выдавецтве «Аўфбаў» (Берлін і Веймар) выйшаў зборнік Брэхта «Вершы пра каханне», укладзены Вернерам Хэхтам.

Гебхард фон Блюхер (1742—1819) і Гельмут фон Мольтке (1800—1891) — вядомыя ў свой час прускія военачальнікі.

Целы патрыётаў-антыфашыстаў, замардаваных у гестапа, нацысты аддавалі родным і блізкім у цынкаваных трунах — каб схаваць сляды катаванняў.

Пісьменнік цешыць нас «Гарой чароўнай»...— Тут аўтар намякае на Томаса Мана (1875—1955), славутага нямецкага пісьменніка, і ягоны раман «Чароўная гара». У гэтай страфе верша знаходзіць свой адбітак рэзка адмоўнае стаўленне Брэхта да інтэлігенцкай вытанчанасці некаторых герояў твораў Томаса Мана.

Тупыя кумпалы, бы з твораў Гроса...— Георг Грос (1893—1959) — выдатны нямецкі мастак-карыкатурыст, які ў 20-я і на пачатку 30-х гадоў стварыў серыю сатырычных вобразаў ліхвяроў і спекулянтаў Веймарскай рэспублікі.

Да цыкла «Доследы» належаць некалькі г. зв. «літаратурных санетаў», напісаных Брэхтам у другой палове 30-х гадоў. У гэтых вершах аўтар выказвае сваю нязгоду з пэўнымі антырэвалюцыйна-філістэрскімі момантамі ў творчасці вядомых нямецкіх пісьменнікаў мінуўшчыны, у прыватнасці Фрыдрыха Шылера (1759—1805).