Бертальт Брэхт - На шалях праўды

У шматлікіх песнях-одах
Пра вялікіх шмат гаворкі:
Зоркамі яны ўзыходзяць
I спадаюць, быццам зоркі.
Гэта суцяшае. Толькі трэба ведаць
Тым, хто ім дае і снедаць, і абедаць:
Будзе ў іх узлёт альбо няўдача —
Хто за ўсё заплаціць так ці йпачай?
Што ж, вада, якая круціць кола,
Угары не можа вечна быць.
Ды яна спазна́е, толькі збегшы долу,
Што ёй суджана ўвесь час круціць.

Мелі мы паноў — не злічыш,
Мелі тыграў і шакалаў,
Мелі з дзюбай, мелі з лычам —
Іх карміць нам выпадала.
Горшы, лепшы хтось быў з іх асобны —
Толькі з ботам бот заўжды падобны:
Нас таптаў ён. Тут — адна выснова:
Нам паноў не трэба ні старых, ні новых.
I вада, якая круціць кола,
Угары не можа вечна быць.
Ды яна спазнае, толькі збегшы долу,
Што ёй суджана ўвесь час круціць.

Пан у бойцы за здабычу
Ад крыві ажно шалее,
Іншых вылюдкамі лічыць,
Сам сябе ж — за дабрадзея...
Бы ў драпежнікаў гараць тады ў іх вочы:
Б’юцца ўсмерць паны, але ў часіну,
Калі мы карміць іх больш не хочам,
Раптам утвараюць фронт адзіны.
Бо вада тады не круціць кола,
Вечнаю не бавіцца гульнёй —
Толькі з новай сілай і вясёла
Справаю займаецца сваёй.

Спыніце войскі, ваяводы,
Хай змоўкне марш бравурны ваш.
Вам на вайну патрэбны боты —
Купляйце ў матухны Кураж!
У ботах вашыя салдаты
З усёй маёмасцю сваёй —
Вашамі, хломаздам — заўзята
У самы жорсткі пойдуць бой.
Вясна. Устань, хрышчоны люд!
Снег сходзіць, нежывыя спяць...
Усё, што ацалела тут,
Паціху рушыць ваяваць.
Салдатам нельга, камандзіры,
Ісці на бітву без яды —
Кураж віном падлечыць шчыра
Іх ад знямогі і нуды.
На страўнік на пусты — гарматы...
Хіба ж, панове, можна так?
Найперш хай пад'ядуць салдаты,
I — можна ў пекла, напрасцяк!
Вясна. Устань, хрышчоны люд!
Снег сходзіць, нежывыя спяць...
Усё, што ацалела тут,
Паціху рушыць ваяваць.
Той здабывае перамогу,
Хто ўмее выжыць і ў бядзе.
Вайна ёсць гандаль, больш нічога,
Дзе ў ход свінец, не сыр ідзе!
Камусьці рупіла таксама
Здабыць, чаго ў другіх няма:
Ён хітраваў, хаваўся ў ямах,
Ды гінуў — рана і дарма.
Імкнуўся хтосьці нехлямяжа
Знайсці спакойны дзесь куток —
Знайшоў урэшце... Хай ён скажа,
Ці ж хто яго штурхаў у бок?
Вясна. Устань, хрышчоны люд!
Снег сходзіць, нежывыя спяць...
Усё, што ацалела тут,
Паціху рушыць ваяваць.
I матухна Кураж шыбуе
Ў Маравію, на Ульм, на Мэц...
Вайна сабе людзей гадуе,
Што любяць порах і свінец.
Ды пораху, свінцу ўсё ж мала —
Патрэбен на вайну і люд:
Каб ён валіў у войска валам.
Інакш усёй вайне — капут!
Вясна. Устань, хрышчоны люд!
Снег сходзіць, нежывыя спяць...
Усё, што ацалела тут,
Паціху рушыць ваяваць.
Са шчасцем дзесь і з небяспекай
Вайна ідзе ўжо сотню год,
А ў радавога чалавека
Няма надзеі на даход.
Дрэнь вопратка, дрэнь ежа. Пнецца
Заробак скараціць казна —
На цуд Кураж тут спадзяецца:
Мо ўсё ж не скончыцца вайна.
Вясна. Устань, хрышчоны люд!
Снег сходзіць, нежывыя спяць...
Усё, што ацалела тут,
Паціху рушыць ваяваць.

Было ў пана Чжына сем сланоў,
I восьмы быў слон у пана.
Сем — дзікія сланы, а восьмы — ручны:
Ён сачыў за сямёркай старанна.
Гэй, жвава!
Да ночы панскі лес
Вам выкарчаваць трэба ўвесь,
А часу ўжо — ў абрэз!

Сямёра сланоў тралююць той лес,
На восьмым — пан Чжын, на карку.
Ўвесь дзень ён сядзіць і ляніва глядзіць,
Каб сямёрка рабіла шпарка.
Гэй, хутка!
Да ночы панскі лес
Вам выкарчаваць трэба ўвесь,
А часу ўжо — ў абрэз!

I раз — не схацела сямёрка сланоў
Далей працаваць у няволі.
Пан Чжын тут уміг узлаваўся на іх
I даў восьмаму рысу паболей.
Навошта?
— Да ночы панскі лес
Ім выкарчаваць трэба ўвесь,
А часу ўжо — ў абрэз!

Сямёра сланоў без зброі былі,
У восьмага ж — бівень застаўся:
I даў ён тут дыхту кожнаму з семярых тых,
А пан Чжын — ззаду — толькі смяяўся.
Працуйце ж!
Да ночы панскі лес
Вам выкарчаваць трэба ўвесь,
А часу ўжо — ў абрэз!

***

Як ішоў я на вайну, у скрусе
Дома я каханую пакінуў,
Даў сябрам наказ: пакуль вярнуся,
Дбаць аб гонары маёй дзяўчыны.