Хо Мін - Турэмны дзённік

Перакладаючы паэзію Хо Шы Міна на беларускую мову, я меў перад сабою выданне «Турэмнага дзённіка» на ханване з дакладным тлумачэннем кожнага іерогліфа, паэтычны пераклад вершаў на в'етнамскую мову, падрабязны падрадкоўнік і шчырую дапамогу выкладчыка Ханойскага педагагічнага інстытута замежных моў Лыонг Вінь Тхіня, якому выказваю сваю ўдзячнасць.

АРЫШТАВАЛІ Ў ЦЗУЖУНЕ. Цзужун — гарадок на поўдні Кітая, у былой правінцыі Гуансі. Цзужун перакладаецца з кітайскай мовы як «высокая пашана».

РАНІЦА. «Бо няшчасці ўсе скончацца і радасць настане» —будыйскі выраз, які падабаўся Хо Шы Міну.

ПОЎДЗЕНЬ. Дракон ва ўсходняй міфалогіі — сімвал сілы, моцы і добрых здзяйсненняў.

СВЯТА СЯРЭДЗІНЫ ВОСЕНІ. Гэта народнае свята было вельмі папулярнае ў Кітаі і ва В'етнаме і святкавалася ў поўню на пятнаццаты дзень восьмага месяца па месячным календары.

ГУЛЬНЯ Ў КАРТЫ. Хо Шы Мін высмейвае тут забарону азартных гульняў, якая існавала ў старым Кітаі.

НА СВЯТА 10 КАСТРЫЧНІКА ПЕРАСЫЛАЮЦЬ У ЦЯНЬБАО. 10 кастрычніка — гадавіна Кітайскай рэвалюцыі 1911 года, якая скінула маньчжурскую дынастыю Цін і абвясціла рэспубліку. Пры гамінданаўцах адзначалася як нацыянальнае свята.

У ГАЗЕТАХ ПІШУЦЬ: «МІТЫНГ У ГОНАР МІСТЭРА УІЛКІ». Уілкі ўзначальваў амерыканскую дэлегацыю, якая ў 1942 годзе наведала Кітай і была вельмі шыкоўна сустрэта гамінданаўцамі.

ХАЛОДНАЯ НОЧ. «Дзве Мядзведзіцы ў ранак па небе, бачу, бягуць». Вязень вызначае час па зорках.

ЖОНКА ДЭЗЕРЦІРА. Каб спыніць дэзерцірства з арміі, гаміндамаўцы саджалі ў турму самых блізкіх родзічаў дэзерціраў.

ПАМЁР КАРЦЁЖНІК. «А ўранку знайшоў свой апошні ручай». Пра мёртвых ва В'етнаме гаварылі, што яны пайшлі шукаць, дзе цякуць дзевяць залатых ручаёў, г. зн. царства мёртвых.

ЯШЧЭ АДЗІН. Браты Бо I і Шу Цы, сыны апошняга правіцеля дынастыі Шань Інь, адмовіліся есці рыс новага правіцеля У Вана, які знішчыў іх дынастыю і заснаваў новую. Яны падняліся на гару Шауян, дзе харчаваліся парасткамі папараці, пакуль не памерлі.

ПЛАТА. Юань — кітайская грашовая адзінка. Мао — дзесятая частка юаня.

КАРОСТА. Дан — народны музычны (шчыпковы) інструмент.

11 ЛІСТАПАДА. У гэты дзень у 1918 годзе было заключана Камп'енскае перамір’е паміж Германіяй і галоўнымі саюзнымі дзяржавамі, якім закончылася першая сусветная вайна.

АДГАДКА СЛОЎ. У вершы — гульня слоў, заснаваная на асаблівасцях кітайскага іерагліфічнага пісьма, якая не перакладаецца.

САБАЧЫНА Ў БАОСЯНЕ. Баосян, горад у правінцыі Гуансі, славіўся тым, што там умела гатавалі стравы з сабачыны. Сабачына — далікатэс в’етнамскай кухні.

ПРЫБЫЎ У ЛАОЧЖОУ. «Нягоды хоць доўжацца, а канец ім відзён». Зноў жа — будызм. Ён часта выкарыстоўваецца ў дзённіку.

ТРЫМАЮЦЬ ДОЎГА БЕЗ СУДА. Мандарын — еўрапейская назва вышэйшых чыноўнікаў у Кітаі.

ПРЫВЯЛІ Ў ГУЙЛІНЬ. Гуйлінь — адміністрацыйны цэнтр