Нил Гилевич - Родныя дзеці

Цяпер «не-не!» - шапталі губы.
«Не-не! - круціла галавой. -
Ён здраднік, здраднік, а не любы!
Хай прэч ідзе, а не ў пакой!..»

А ён яшчэ пастукаў тройчы.
Счакаў. Паслухаў - цішыня.
На дзверыну націснуў трохі,
І - адчынілася яна.

Спытаўся голасна: - Хто дома?
Маўчанне. Хмыкнуў: «Можа, спіць?»
Зайшоў і ўбачыў: нерухома
Альжбета страшная ляжыць.

Сцяпан жахнуўся, крыкнуў: - Аля!
Падбег да ложка: - Што з табой?..
Не зварухнулася. Не ўстала.
Адно смыкнуўся ў вуснах боль.

Глядзіць, не міргаючы нават.
А што ў вачах - не зразумець:
Пагарда? Крыўда? Ці нянавісць?
Ці зразу ўсё? Ці, можа, смерць?

- Ты захварэла? Аля? Аля!
Ты што маўчыш? Кажы хутчэй!..
Адчуў: па целе ўсім, як хваля,
Трывога - жарам да вачэй.

Яго здагадка паласнула -
Аж адступіў назад на крок.
Альжбета моўчкі працягнула
Яму скамечаны лісток.

Ён прачытаў, і горкі посмех
Скрывіў яго прыгожы твар.
«Ну, вось і ў Бэнся творчы поспех!
Якраз у дыхавіцу ўдар!..»

Шпурнуў на стол лісток паскудны,
Прысеў на ложак, у нагах.
- Глядзіш, як быццам я - падсудны...
Ну й гад жа - Юзік, ну і гад!

Яго пісьмо - паклёп, не болей,
А ты паверыла яму...
Альжбета выдавіла з болем:
- Калі паклёп, тады чаму...

Чаму ты быў... пасля паездкі...
Нібы апушчаны ў ваду?..
- Чаму? Настрой быў вельмі кепскі:
Я ледзь не трапіў у бяду...

Яна глядзіць - жывая ледзьве:
«Ну, гавары ж ты, гавары!..»
- Там баба - хітрая, як ведзьма,
І ёй да пары - псюк стары.

Ну, і дачка... такая ж выжла!
Хацелі з ёю... ажаніць.
Нічога з гэтага не выйшла -
Мяне ў пятлю не заманіць.

Але ў душу наклалі бруду -
Такога бруду, што, відаць,
Усё жыццё выплёўваць буду.
І ўсё жыццё сябе караць.

Яна глядзела і чакала:
«А што далей? А што далей?..»
- Мяне наіўнасць ашукала:
Я дрэнна ведаю людзей.

У іх там, знаеш, самагонка -
Як звер: кладуць у брагу штось.
А я ў напітку гэтым тонка
Не разбіраюся... Ну й вось!

Мяне ўпаілі там... Сумысля.
Так, што і памяць адняло...
Яна глядзіць - нібы завісла
Над прорвай: «Потым... што было?»

- Прачнуўся ўранку, ну, а збоку -
Пачвара гэная... сапе...
Альжбета ўпрогалас глыбока
Паветра ўхліпнула ў сябе.

І закрычала: - Значыць, праўда!
Дык праўда ўсё ж, а не паклёп!..
- Якая праўда? Ёй бы варта
Пусціць за гэта кулю ў лоб!

Каб я - і з ёй?.. Ды ты вар'ятка,
Калі паверыла ў абман!..
- Ты з ёю спаў! Мне гадка, гадка!
Ты брыдкі мне! Ідзі, Сцяпан!

Ты і пачаў, відаць, з памылкі,
Калі ўнушыў сабе, што я...
Не, кошка брудная з памыйкі -
Вось муза творчая твая!..

Сцяпан, бы ўджалены, адразу
Падскочыў з ложка. Губы сцяў.
Такой зняважлівай абразы
Ён ад Альжбеты не чакаў.

- Вось нават як? Тады - нічому
Не веру й я... Тады - бывай!..
Праз месяц, кінуўшы вучобу,
Вячорка з'ехаў на Алтай.

Магчыма б, ён свой пыл і ўмерыў,
Калі б не ўбачыў неяк сам,
Як з Аляй вечарам па скверы
Хадзіў-гуляў якісь курсант.

А да таго ж камсорг Асьмінка
Сказаў, па дружбе, пад сакрэт,
Што паступіла ананімка
У камсамольскі камітэт.

Нібыта ён, Сцяпан Вячорка,
Дзяўчыну ў вёсцы збэсціў дзесь,
І будзе шумная «праборка» -
На калектыў студэнцкі ўвесь!

Вось толькі вернецца аднекуль
З камандзіроўкі сакратар...
«Не, я цярпець не стану здзеку,
Памру - не дам пляваць у твар!

Пачнём свой лёс каваць нанова.
Пасля - пабачым, паглядзім.
Урэшце, з гэткай установай
На свеце горад не адзін.

Часова прыйдзецца расстацца
З гарачай мараю сваёй...»
А што рабіць? Куды падацца?
Жыццё паўсюдна б'е бруёй.

Сама рэальнасць падказала:
Быў пяцьдзесят чацвёрты год -
І моладзь з мінскага вакзала
Штотыдзень брала шлях на ўсход,

У край аблогаў нечапаных,
У Казахстан і на Алтай -
Каб небывалы, нечуваны
Спячы цалінны каравай.

Туды, туды - увага, сіла,
І грошы-сродкі ўсе - туды,
Каб цаліна ускаласіла
На незлічоныя пуды.

Уся, здавалася, краіна
Надзеяй новай зажыла, -
На ўсе лады загаманіла,
На ўсе акорды загула,

Ад уяўлення, што за зерне
У свірны прыйдзе, хлеб які! -
Яшчэ глыбей Нечарназем'е
Туліла твар у хмызнякі.