Нил Гилевич - Родныя дзеці

Сцяпан удзень хадзіў цяслярыць -
Дамы цаліннікам стаўляць,
А вечарамі, каб памарыць,
Вымаў баян, садзіўся граць.

І з першай нотай, як на крылах,
Ён пераносіўся туды,
Адкуль яго пагнала крыўда -
Як птушку ў вырай халады.

Ад смутку-горычы, бывала,
Шаптаў: «Пашлю я ўсё ж пісьмо!..»
Ды крыўда мову адымала,
Сціскала дых, нібы ярмо.

«Калі яна цяпер не можа
Мне веры даць, як чалавек, -
Куды ж пускацца ў падарожжа
На ўсё жыццё, на цэлы век?

Ах, хай пакрые зелень бросні
Усё, што марна ўспамінаць!
Не першы я і не апошні,
Каму з такога пачынаць...»

А йграў ён так, што досыць скора
Яго прызванню «далі ход»:
Ён маладым саўгасным хорам
Стаў кіраваць у той жа год.

І хор аднойчы, каб паднесці
Тутэйшай публіцы сюрпрыз,
Пачаў канцэрт з «Цаліннай песні»
Кіраўніка. І спеў на «біс!».

Такі быў поспех неспадзеўны,
Такі грымеў авацый шквал,
Што кампазітар самадзейны
Пачуўся п'яным без пітва.

І ўпершыню падумаў: шчасця
На свеце большага няма,
Чым да людской душы дапасці,
Каб засвяцілася яна.

Тым часам песня-навасёлка
Пайшла гуляць па цаліне.
І схамянуўся нейк Вячорка:
«А ўсё ж вучыцца трэба мне!..»

Адпрацаваўшы год як цесля -
Сякеркай, гэблікам, пілой,
Сказаў: «Давай, таварыш песня,
Да справы вернемся былой:

Ізноў засядзем за вучобу -
Каб не ўпусціць урочны час.
А дзе? Даверымся на спробу
Маскве: авось ды прыме нас!..»

* * *
Праз шмат гадоў з Масквы-сталіцы
Сцяпан вярнуўся ў стольны Мінск.
Не сам сабой - а з маладзіцай:
Як паўнапраўны сем'янін.

Музфонд кватэркай забяспечыў -
Жыві ды радуйся, маўляў!
На жаль, у шчасці чалавечым
Ён усё больш і больш губляў.

Яго прыгожанькая Феня,
Якую ён лічыў, сляпак,
Сваёй чароўнай, добрай феяй, -
Да грошай выявіла смак.

Пакуль не стала «палавінай»,
Не бачыў ён за дымкай чар,
Як прагна Фенечка лавіла
Усякі сказ пра ганарар.

Датуль - зусім другое пела,
Пад ручку ходзячы ў кіно:
Усё пра Баха ды Шапэна,
Усё пра Грыга ды Гуно.

Цяпер адкрылася: ад Фені
Нямнога можа ён чакаць.
Ва ўсякім разе - аб натхненні
Забыцца трэба і маўчаць.

Яго турбот, пакут і болю,
Яго трывог, надзей і мар
Ёй не прыняць душой
Ніколі: Не дадзен гэтакі ёй дар.

А больш за ўсё ёй грызла сэрца -
Ніяк уцяміць не магла:
Чаго ён так у Мінск ірвецца
З яе сталічнага жытла?

Ніякі довад, што для творцы
Навек пакінуць родны край -
Усё адно што і памёрці, -
Не пераконваў - хоць канай!

З вялікім лямантам-скандалам
Усё ж паехала за ім -
І яшчэ больш увішна стала
Яго жыццё драбніць сваім.

І пацягнуўся быт бясконцы!
Сцяпан мірыўся, колькі мог,
Што аднадумца-друга ў жонцы
Яму не даў скупеча-бог.

Цяжэй было змірыцца з іншым:
Ён учарнеў ад адкрыцця,
Што Феня нават з усявышнім
Прыдбаць не здолее дзіця.

Прысуд быў болей чым жахлівы:
«Ну вось і ўсё! Да скону дзён -
І ў шчасці будзеш нешчаслівы,
І ў славе будзеш не славён...»

Тым часам шмат і ўчэпна вельмі
Пачаў ён думаць тут аб тым,
Як трэба мужна і сумленна
Шукаць свой голас, свой матыў.

Папраўдзе, гэтаму спрыяла
Сяброўства з дзедам Гарбылём,
Што ў ціхай хатцы бліз вакзала
Век дажываў свой бабылём.

Стары скрыпач і кампазітар
Быў не пусты - ідэйны дзед,
І праз ідэйнасць, як праз сіта,
Перасяваў мастацкі свет.

Людзей ён ведаў адмыслова,
І бачыў кожнага наскрозь,
І вызначаў беспамылкова,
Чаго ты варт і што ты ёсць.

Ці ты музыка з ласкі божай
І для цябе твой дар - твой крыж,
Ці - дзеля сытасці і грошай
Людзей забаўкамі чмурыш?

Ці ты турбуешся, каб песня
Ішла з глыбокай глыбіні,
Ці як мага падрэзаць пнешся
Яе жывыя карані?

На гэты конт было карысна
Сцяпану браць у дзеда ўрок.
«Або - або!» - катэгарычна
Сціскаў ён востры кулачок.

«Каб песню, вартую народа,
На поўны голас шчыра спець -
Што трэба творцу? Вельмі многа!
Радзіму ў сэрцы трэба мець!

Каб кожны дзень твой быў узлётам
Увысь, за звыклы небакрай -
З яе высокім ладам-лёсам
Ты ўласнай песні лад звярай!