Нил Гилевич - Родныя дзеці

Ды і нашто ён гэткі ў вершы
І гукаў збег і сказаў стык,
Каб, потырч носам паляцеўшы,
Чытач зламаў сабе язык?

І да спакуснага верлібра
Не дарасці ніколі мне,
Якога часам без паўлітра
І д'ябал сам не праглыне.

Цяпер у модзе арытмія.
На тузаніне, на рыўках,
Яе сумбурная стыхія
Сям-там пануе і ў радках.

Ну, што ж: вялікі свет парнаскі!
А мне й на гэты раз, браткі,
Слугуе ямб - тутэйшы, наскі,
Рухомы, гібкі, трапяткі.

Яшчэ адной успышкай ямба -
Апошняй, можа - пасвячу,
Каб, нібы казачная лямпа,
Адкрыў мне скарб, які хачу:

Дзівосны скарб - душу людскую,
Дзе выспявае праўда-боль
У праўду-радасць, - пра якую
Мы прагнем ведаць як найбольш.

За ўсё жыццё падобнай ганьбы -
Перад самім сабой - не знаў
Сцяпан Вячорка. «Лепш няхай бы
Я ў гэны вечар там сканаў!..»

Яго з агіды калаціла,
Што ў гэткі пляснуўся ён бруд.
Аднак жа духу не хапіла
Пачуць Альжбецін суд-прысуд.

Яна спытала пры сустрэчы:
«Ці добра з'ездзіў? Раскажы!»
І ёй здалося, быццам нечым
Сцяпан прыгнечаны ў душы.

Адкрыты, шчыры па натуры
Зрабіўся штось негаваркі,
Якісь разгублены, пануры,
Наогул - «нейкі не такі».

Не без трывогі падступала
Яна да хлопца - раз і два:
- З табою, Сцёпа, нешта стала?
Маўчыш парою, як трава...

- Не выдумляй! - ён буркаў ціха,
А сам - і ў сне трымцеў адным:
Ці пранясецца тое ліха,
Ці перуном праб'е над ім?

Быў кожны дзень яму, як момант -
Як той замёрлы страшны міг
Між бліскавіцаю і громам,
Калі ты ўвесь - напяты слых.

Але міналі дні і тыдні -
Яго ніхто не выклікаў,
Каб суд вяршыць над ім агідны,
Што ён дзяўчыну ашукаў.

Сцяпан патроху стаў вяртацца
У свой ранейшы стан-настрой:
У педвучылішчы на танцах
Ізноў дзяўчат здзіўляць ігрой,

Хадзіць з Альжбетай у любімы
Садок ля Свіслачы-ракі,
Дзе ў вечар шыза-галубіны
Рука не просіцца з рукі...

Адно, што кепска: з той падзеі,
З тых дат, адносіны між ім
І Бэнсем рэзка ўхаладзелі -
Сцяпан адчуў яго чужым.

Ён успрыняў тады як здраду
Яго параду «не ўцякаць».
А здраду.... здраду нават брату
Сцяпан не змог бы дараваць.

І ён сказаў без далікацтва:
«Прадаў мяне ты з галавой -
І я прашу не заікацца,
Што мы сябры былі з табой...»

А тут яшчэ, на зайздрасць Бэнсю,
Які чарнеў ад «творчых мук»,
Вячорка склаў такую песню,
Што нават выдрукаваў друк.

Амбітны Юзік ад здзіўлення
Не мог ачомацца ніяк.
Яго душу пачаў з карэння
Тачыць суперніцтва чарвяк.

Самаўлюбёнага без меры
Азлобіў сябраў поспех-плён.
Не, Бэнсь ніколі не паверыць,
Што нехта здольны больш, чым ён.

* * *

Альжбета ў ноч на схіле мая
Ад шчасця плакала ажно.
А ўранку з пошты атрымала
За смерць страшнейшае пісьмо.

Якісьці аўтар ананімны
У трох радках паведамляў:
«Разіня! Сцёпа твой любімы
Гілене пуза нагуляў!

Калі не верыш, то праедзься
У вёску Доўгія Брады,
Дзе выступаў ён у канцэрце
І волю даў сабе тады...»

Як непрытомная чытала
Яна забойчыя радкі.
«Дык вось чаму ён, - прыгадала, -
Вярнуўся нейкі не такі!..»

Пасля схапілася за сэрца
І, закрычаўшы нема «о-ой!»,
Нібы падсечанае дрэўца,
Упала ніц на ложак свой.

І ні адной душы ў пакоі -
Ані адной з яе дзяўчат,
Каб хоць бы словам супакоіць
Ці хоць бы побач памаўчаць.

Яна нямела, абмірала
І, як у трызненні, у сне,
Адно бясконца паўтарала:
«Забіў ты, Сцёпачка, мяне!..»

Слоў не знаходзіла Альжбета.
Пераціналі спазмы дых.
«Як мог... як мог зрабіць ты гэта?
Ты - мой свяцейшы за святых?

А тое ўсё, што мы... што потым
Павінна быць было між нас?..
Пра што так марыла я ўпотай -
Аж калацілася не раз?..

Дык тое ўсё было няпраўдай?
Ты прытвараўся і хлусіў?..
У сэрцы, высцюдзеным здрадай,
Гадзюку чорную насіў?..»

Зусім знясіленая горам,
Ад слёз знямогшыся, ад мук,
Яна ляжала дзіцем хворым
І - не азвалася на стук.

Хаця на гэты стук заўсёды
Улёт ляцела да дзвярэй,
Каб родны твар, пагляд вясёлы
За імі ўбачыць найскарэй.