Рыгор Барадулін - Свята пчалы

Вечалле — спрадвечным цыферблатам.
Стрэлкаю секунднай — страказа.
Зорка ранняя сплыла — была там,
Як сляза па вайстраку ляза.

Дзе травіца Брацетка й Сястрыца?
З песні муравой заняўся б роў!
Доль мне, лес, ва ўнуку паўтарыцца,
Затрымацца ў памяці сяброў...

Вам, дубкі-пушчаны, распушчацца.
Лёду не баіцца яшчэ мель.
Іць, як ніць, звініць якраз па-ўшацку:
Брыка едзіць i гудзіць шчамель.

Нe спяшаўся зрэзаць цень мой сынні
(Час, забудзь па час на маразы!)
З цыферблата азяровай сіні
Сіняй стрэлкай сіняй страказы...

Ад кропкі маленькай
гнязда чмяля
Да маладзіковай коскі —
Падорана ўсё мне бацькамі,
Зямля
Таму i завецца бацькоўскай.

Я шчасны,
што сыпам быць гэтай зямлі
Мне лёсам наканавана.
Мае землякі —
цесляры,
кавалі,
Адважныя партызаны.

Дык гэта ж з іхгяй лёгкай рукі
Гамоняць бары i звіняць крыніцы.
Пасляваеннай цяжкой талакі
Я не магу забыцца.

Сваіх землякоў буду помніць век;
Патроны й сухар з маім бацькам дзялілі,
Яны памаглі маёй маці-ўдаве
Спагадай,
плячом у цяжкую хвілю.

І гэты мой сціплы трыпціх
Ca шчырасці чэснай высновай,
Зялёным лістком ён трымціць
Нa дрэве ўдзякі сыноўняй...

Маленства,
ў тваёй старане
Простыя ўсе дарогі.
Там,
помню,
вучылі мяне
Хлеб не кідаць пад ногі.

Як свята,
па вечарах
Чакаў я з работы бацьку.
Ён сонцам,
зямлёю пах,
Яго я здалёку бачыў.

Я шапку яму шукаў
Уранку.
I цацкай цікавай
Быў мне кусок вушака,
Што бацька прыносіў,
з цвікамі...

Мне пальцы рудзіла іржа,
Покуль цвікі раўнелі.
Рудзеў малатка дзяржак —
Ды радасцю вочы рунелі.

Ад бацькі свайго ў радню
Я атрымаў з дзяцінства
Шырокую даланю —
Тапарышча
любое
сцісну!

*

Для бацькі абед насіў.
Помню,
як з хітрай мінай,
Уткнуўшы ў бярвенне насы,
Сякеры драмалі
мірна.
Палудзень,
прымяўшы быллё,
Цені кустоўя трушчыў.
Пахла свежай зямлёй,
Троху дурманілі стружкі...

I сёння мне
пахне зямля
Цвікамі,
смалой,
сукамі
I дужымі —
ў мазалях —
Бацькавымі рукамі,

*

Тата,
аўтобус якраз
Праходзіць ля дома заўсёды,
Які не здаў камунгас
Да сорак першага года.

Затупаўся да цемнаты
Цясляр камунгаса старанны,
Апошнюю раму ты
Пакінуць рашыў на ранак.

Дня не счакаў той гром,
Ранак
прыйшоў ранавата.
I даваеннымі сталі
дом,
Цвікі,
што параўнаваў я.
Стаіць твой апошні дом —
Устаўлены
новыя рамы —
І слухае, як на дол
Расу абтрасае
ранак...

*

Мы з маці —
ўсёй сям'ёй —
Рэзалі дровы зімою.
Два крокі
я йшоў
за пілой,
Тры крокі —
назад
з пілою.

Скакала
тупая піла,
Звінела,
як шкло,
асіна.
А хата прасіла цяпла,
Ды сцюжу нялёгка асіліць.

Дровы
ў вачах
плылі.
Дрыжэў я,
ад поту мокры.
І пальцы ў маці былі,
Як дзесяць падмёрзлых морквін.

А к поўначы,
як бабёр,
Плакала ў печы
асіна,
Быццам
за ўсіх сясцёр
Злітавацца прасіла,
Мне не забыць даўніну...

*

Як вучыць звычай спрадвечча —
Торкае маці ў сцяну
Купалкі ў купальскі вечар.
Што...
раніца...
прынясе?..

Калі...
раскудлацяць галовы
Купалкі...—
значыць...
усе,
На каго загадалі...—
здаровы...
Тата,
што на цябе,
Загадвае маці,
тая
Купалка яшчэ й цяпер
Па раніцах...
расцвітае...

1961

Кожны мае
свае Ўшачы,
Хату
І двор,
пазарастаны маркоўнікам,
Дзе можна пасля дарогі,
Скінуўшы чаравікі
І потную шапку,
Адчуць халадок зямлі,
Пачуць шум лісця,
маркотны і памяркоўны.
Басанож
прастуеш да студні —
Жарства шурпатая
коле ступні.
Успамінам вядро ўсплывае,
Золкай лускою пырскаў
у твар страляе
Ланцуг,
на корбу наматваючыся.
Я даўно быў задумаў
паэму
пра рукі матчыны.
Ды так i не мог знайсці
Строгай
сюжэтнай лініі.
Словы з радка вырываліся
Выслізгваліся, як з рук ліні.
Iрыфма —
рыба —
Сагне вудзільно
радка,
Сугуччаў кручок на дно
Пацягне матчынай мовы рака.
Затое
Якая радасць,
Калі плаўнікамі тугімі рантам
Залапоча рыфма
на беразе белай паперы.
Баючыся ўступ зацягнуць празмерна,
Канкрэтна пачну з таго, што