Сяргей Грахоўскі - Табе зайздросціць сонца

Месяц солі ён не бачыў
У Палескай старане,
Хоць яна ў баях гарачых
Выступала на спіне.

Не было калі уцерці
Рукавом крывавы пот.
I не раз у вочы смерці
Ён глядзеў за гэты год.

Біў Дзянікіка, Марусю,
Адмірала Калчака,
А цяпер у Беларусі
Стаў разведчыкам палка.

Ён тут ведаў кожны мосцік
Ад Бярозы да Дзвіны...
Застагналі ягамосці,
Заспяшаліся паны.

Не шукаючы, дзе мелка,
Не пытаючы, дзе брод,
З Мінска, з Глуска, з Рудабелкі
Накаціўся гэты зброд.

А разведчык той, вядомы
З грамадзянскае вайны,
На дзянёк зайшоў дадому,
У мястэчка Кургэ.ны.

Пазбіраліся суседзі,
I суседкі, i дзяды.
Далажыў салдат, што едзе
У Маскву на два гады,

— Трэба трохі падвучыцца,
I таму мяне з палка
Пасылаюць у сталіцу,
Аж у школу ЦВК.

Зажурыліся кабеты:
— Гэта ж госць у нас такі,
А у беднае Альжбеты —
Ані круп, ані мукі.

I панеслі хто што мае:
Скварку, шклянку малака,
Тут i каша прасяная,
Тут i жытняя мука.

Завіхаюцца салдаткі.
Печ гудзе, звіняць нажы.
На сталы нясуць аладкі,
Цеста месяць у дзяжы.

Бохан кмінам пасыпаюць:
Будзе смачны хлеб, круты,
I у печ яго саджаюць
На кляновыя лісты.

Стол накрылі так, як трэба,
Як бывала да вайны.
I запахла свежым хлебам
Над мястэчкам Курганы.

Пасядзелі, паспявалі,
А на золку акурат
Хлеб у торбачку паклалі,
I пайшоў далей салдат.

У салдата груз не цяжкі,
Бо ідзе не на кірмаш, —
Хлеб у торбачцы, біклажка,
Тытуню на тры зацяжкі,
Стрэльба, штык i патранташ.

Дзе пад'едзе, дзе падыдзе,
Дзе задрэмле на траве,
I не болей як за тыдзень
Апынуўся у Маскве.

Тут сустрэлі на вакзале,
Да начальства павялі,
Накармілі i сказалі,
Што служыць яму ў Крамлі.

Ён прыйшоў. Наўкол палацы,
Са сцяной цячэ рака.
У каго б яму спытацца,
Дзе тут школа ЦБК.

А насустрач невысокі
Чалавек якраз ідзе.
Паглядзеў, прыжмурыў вока,
I салдат яму здалёку
Крыкнуў:
— Браце, школа дзе?

Незнаёмы усміхнуўся
I гаворыць на хаду:
— Калі так, дык я вярнуся,
Вас да месца давяду.

Вы адкуль, з якога фронту?..
Што там добрага чуваць?
— Добра ўсё. Шкада, што з контрай
Не далі даваяваць.

Кажуць: «Трэба падвучыцца».
— Так, вучыцца трэба ўсім...
— Але брацца за табліцу
Не з характарам маім:

Гаспадарка ж не ў парадку,
Жонка колькі год адна.
А цяпер — ізноў салдатка,
Хоць i кончыцца вайна.

Прыпыніліся ля дома
З нейкай шыльдай на сцяне,
I гаворыць незнаёмы:
— Можа зойдзем да мяне?

Абмяркуем па парадку,
Як жывуць у вас, i чым
Не адной, a ўсім салдаткам
Трэба нам дапамагчы. —

У прасторным кабінеце
Сеў салдат каля стала.
I пра ўсё, што ёсць на свеце,
Лёгка гутарка пайшла.

Пра зямлю, пра хлеб i школы
Доўга гутараць яны,
Пра ячэйку камсамола
У мястэчку Курганы.

Увайшла ў пакой дзяўчына,
Азірнулася наўкол,
Чай прынесла i нішчымны
Хлеб паставіла на стол.

— Калі ласка, чым багаты... —
Прапануе гаспадар
I падсоўвае салдату
Хлеб шурпаты, як сухар.

Зняў салдат мяшэчак, скатку,
Аж забыўся, што ў Крамлі,
Хлеб вымае, што салдаткі
На дарогу напяклі,

Падае суседу лусту:
— Не пагрэбуйце i вы,
Можа прыйдзецца па густу
Хлеб салдацкі, франтавы.

— Хлеб адменны, скажам прама,
Хто яго пячэ i дзе?
А салдат ніяк не ўцяміць,
З кім ён гутарку вядзе.

Развітаўшыся, гаворыць
Клапатлівы гаспадар:
— Вас чакае ў калідоры
З вашай школы камісар.

Камісар на тратуары
Дакрануўся да пляча
I спытаў:
— Ну як, таварыш,
Гасцяваў у Ільіча?

1958 г.

АГАНЁК УНАЧЫ

Ідуць дажджы i днём i ноччу,
Апалі мокрыя лісты,
Вада асенняя булькоча,
Старыя зносячы масты.

Размокла на дарозе гліна,
Канавы поўныя вады,
I у разбітых каляінах
Па трубкі грузнуць абады,

Світае днём, i днём змяркае,
Куды ні глянеш — змрок i змрок,
Нібы над Енісейскім краем
Замкнулі сонца на замок.