Уладзімір Някляеў - Так

Была нядзеля.
Белым палатном
З чырвонай вышыванкай стол заслаўшы,
Паставіў я, што меў: кансервы, кашы,
Сыры, вяндліну - стол быў не малы...
І ў сподку кропля мёду для пчалы.

"Прашу!" - я запрасіў, і на сцяне
Замерлі ўсе. Глядзелі на Старога...
Ён капялюш прыўзняў: "Не, дзякуй. Не.
Нам нельга тут. Ніяк. Сваё мы ў Бога
Застолле маем. Там не сыр. Не каша..."
Я перабіў: "А тут хіба не ваша?.."

Ён замаўчаў. Што адказаць, не ведаў.
Прамармытаў там нешта... "я ўжо снедаў..."
А я сваё: "Што маю, і чым хата
Багата..."

Медсястра ўспрасіла: "Тата...
Мы так даўно ўсе разам не сядзелі!..
Вы пагаворыце... Я дапраду кудзелю,
Перад вайною так і не дапрала..."

"А я ў адрыне так і не прыбрала,
Як сэрца тук - і стала... - да капрала
Старая павярнулася. - Сынок..."

"А я тым часам скочыў бы ў шынок,
Сустрэўся б з Пекам, Хоканам і Вілі,
Пакуль яшчэ нікога не забілі..." -
Ужо ўчапіўся гімназіст за раму...

Стары маўчаў.
"Ды пашкадуй ты маму! -
Сястра ўскрычала. - Ды скажы ты, брат!.."
Капрал азваўся ціха: "Я салдат", -
Але чакаў таксама...

На сцяне
Наструніліся так, што затрымцела
У вокнах шкло... І стала нават мне
Не па сабе... Адна глядзела смела
Пчала Старому ў вочы - і ўзляцела,
Як толькі ёй адной
сказаў ён: "Не!"

Сцяну хіснула...
У адным акне
Шкло лопнула - і ф-ф-ы-ы-р пчала ў акно...

"Яна чакала гэтага даўно! -
Стары, губу куснуўшы, сціснуў рот. -
Яна - пчала.
Мы - людзі. Род. Народ.
Не нам, не фінам парушаць закон!.."
І ў вокнах сціх, ледзь пастаяўшы, звон.

Я кінуўся за дзверы!.. Ды куды?..
Сцямнела ўжо, пакуль я прыбіраўся,
Стол гатаваў...
Я ў цемру азіраўся -
І нешта падказала: "Да вады".

Але ж тут возера... і мора... і рака...
Дык да якой вады?..

Яе рука
Маю руку ўзяла - і пацягнула:
"Хутчэй! Хутчэй!" - да рэчкі павяла,
І толькі я абняў яе - куснула,
Каб я не забываўся, што пчала...

"Як зваць цябе?.."
"Я Кася. Тут я - Кайса".
"А дзе ты - Кася?"
"Гэта ўсё - па часе,
Пасля, пасля... Вунь бачыш: там кастры...
Шкада, што не ўдалося медсястры
З капралам... У, Стары!.. На Міттумары
Не грэх павесяліцца..."

Як пажары,
Кастры над рэчкай іскрамі ўскіпалі!..

"На чым павесяліцца?.."
"На Купаллі!"

Купалле сёння! Юханас!..
Яна
Інакш чамусьці свята называла...

"Дык гэта па-паганску. Я не знала -
Стары сказаў..."
"А хто ён, той Стары?.."

Трашчалі, іскры сыплючы, кастры,
І дым лунаў - паганскі, пахкі, мройны...

"Зануда ён, стары наш Вяйнямёйнен!..

Ён мне сам спяваў пра Сампа
І пра чары хітрай Лоўхі,
І старэла Сампа ў песнях,
І старэлі ў песнях чары,
І не мог сам Вяйнямёйнен
З чэрава на свет з'явіцца...

Вось слупы вятроў паўсталі,
Камяні ўзыйшлі і скалы,
І стварыліся краіны,
Толькі вешчы Вяйнямёйнен
З чэрава ніяк не выйдзе...

- Як жа быць і што рабіць мне? -
У сябе ён сам пытаўся, -
У прасторы гэтай цеснай,
У нязручным, цёмным месцы,
Дзе ні зор святла, ні сонца,
Нават месяц не блукае...

І казаў тады ён словы:
- Месяц, сонца залатое
І Мядзведзіца на небе!
Дайце выйсці мне з цямніцы,
Каб убачыць месяц светлы,
Каб на сонца любавацца,
На Мядзведзіцу дзівіцца!..

Ды не даў свабоды Месяц,
Не дало свабоды Сонца.

І тады сам Вяйнямёйнен
Зрушыў пальцам безыменным
Цёмнай крэпасці вароты,
Іх рассунуў, касцяныя,
Меншым пальцам левай ножкі, -
Праз парог перапаўзае,
Цераз сені на каленях...

Ён упаў у сіне мора,
Ухапіў рукамі хвалі,
На якіх пракалыхаўся
Шэсць гадоў і сем, і восем,
Покуль выбраўся на водмель,
На бязлесы выплыў бераг...

Тут падняўся ён з каленяў
І ступіў з вады на сушу,
Каб убачыць светлы месяц,
Каб на сонца любавацца,
На Мядзведзіцу дзівіцца
І лічыць у небе зоры..."

- Ён на гэты выплыў востраў? -
Ціха я спытаўся ў Кайсы,
І яна мне даспявала...

"Так з'явіўся Вяйнямёйнен
З дзевы вольнага паветра,
Вешчы прашчур-песнятворца...
...Ды згубіў ён дар пяснярскі,
Капялюш сабе надзеўшы..."

Мы ўжо каля кастра былі.
Прысеўшы
На валуне, я ўсё ж яе абняў...

- А ты, скажы, дзе быў? Дзе ты блукаў?
Адкуль і як у гэты свет з'явіўся?
Вароты зрушыў?.. Збіў замок?..