Рыгор Крушына - Дарогi

Твар пажоўклы і скрыўлены болем.
Б'е паралюш узапар сем год!
Быў брытанец калісьці вясёлым,
Лёгка зносіў вайсковы паход.

На шляхох, на палёх і ў акопе
Сьмерць круцілася, міма ішла.
I гуляў лейтэнант па Эўропе,
I пашана была, і хвала.

Па вайне не вярнуўся дахаты,
Ён у Швэцыі шчасьце знайшоў.
Ажаніўся. Пасаг той багаты:
Дом, дзьве крамы і шмат барышоў.

А яшчэ і ласкавая жонка.
Дык чаго наракаць і жадаць?
Ажно лёсу ліхая нагонка,
Пацямнела бліскучая гладзь.

Нешта шчасьце з паўгоду трывала,
Можа вынік вайны ўжо такі:
Пацягнула хвароба-навала
Прымака да сябе ў прымакі.

На калясцы калючае гора:
Містэр Сьміт — інвалід, а наўзбоч
На яго пазірае пакора
Васількамі засмучаных воч.

Рукі млеюць. Сама даглядае...
А ў закутках пляткарства паўзе:
— I харошая, і маладая!
Толькі ён, як мазоль на назе.

Дык ня трэба пачуцьцяў прачулых.
Каб ня ведаць пакутаў, нягод, —
Аддала-б у шпіталь, ці прытулак,
А пры добрай нагодзе — развод.

Не зьвяліся ў жыцьці кавалеры.
Хараство іх ня вабіць, ці што?
Але марныя тыя намеры...
Не, ніхто не спакусіць, ніхто.

Місіс Сьміт, місіс Сьміт, дарагая!
Я маўчу. Гэта знак пачуцьця.
Я цішком чулым сэрцам чытаю
Вашу смутную кнігу жыцьця.

Разумею глыбока ахвяру —
Абавязак, сумленьня закон...
Я нясу вам пашану і мару,
I спагаду, і нізкі паклон.

УСЮДЫ ДАРОГІ

Усюды дарогі, дарогі, дарогі...
Бяздомны вандроўнік ня мае прыпынку.
Чужыя пад'езды, чужыя парогі,
I голас уяўны: — Ці вернешся, сынку?

Дарогі каберцам ляглі на даліны,
На стэпы, пустэчы, на горныя лукі.
Дарогі даюць дарагія хвіліны
Шчасьлівай сустрэчы і горкай разлукі.

Мой дух неспакойны, упарты, палётны
Імкнецца ў нязнаныя пушчы і нетры.
Вунь сьцеляцца роўна асфальту палотны,
Тут — рэйкі чыгунак, там — трасы ў паветры.

Я сёньня ў Мадрыдзе, а заўтра ў Нью-Ёрку.
Пакіну пачуцьці па добрых краінах.
Ёсьць песьні на ўзмор'і, узьлесьсі, узгорку,
Гучаць на пяскох, на сьсівелых руінах.

А ўсё-ж наймілейшая песьня, што зроду
Я чуў ад бацькоў, і я ў тым прызнаюся:
Яна ня сьціхае на вуснах народу
Маёй сэрцагрэйнай жывой Беларусі.

Ня сьціхне яна і ў далёкай дарозе.
Я буду сьпяваць, падбіраючы словы.
Мне цёпла ў паэзіі, холадна ў прозе
I горача ў гомане роднае мовы.

Па сьвеце праменьнем кладуцца дарогі,
Расьце хараство на зямлі і на моры.
I я ў падарожжы ня маю зьнямогі,
У працы штодзённай ня ведаю зморы.

Радкі на паперы — таксама дарогі,
На іх няпрыкметна губляюцца сілы.
Парадак жыцьця непахісны і строгі.
Дарога апошняя — шлях да магілы.

I згадка міжвольная: бацькава хата,
Гародчык з півоняй, гарошкам і макам.
Усё гэтак міла, так ласкі багата,
I слуцкая бэра прынаджвае смакам.

У сэрцы хаваючы жаль і трывогу,
Кажу суцяшальна сабе я самому:
— Бяду перажыў. Уцалеў, дзякуй Богу.
А можа дарога спрастуе дадому.

СУГУЧЧА

Я і ў Мюнхэне, я і ў Нью-Ёрку,
Але вершаў маіх перазвон
Ставіць простую мову-гаворку
Пад прыгожы, прыродны закон.

Як мэлёдыя песьні Міляна,
Захапляе, чаруе мяне.
I пачутае «Ой, рана-рана»
Італьянскім сугуччам кране.

Італьянскім! Гішпанскім! Францускім!
Я сваёю заву і — жыву!
Не замкнуся нагэтулькі вузкім,
Каб Варшаву прымаць ці Маскву.

Я цябе ня цураюся, Захад.
Тваю сілу, культуру і рух
Не адкінуў пагардай-замахам.
Тут я чую скарынінскі дух.

Я і ў Мюнхэне, я і ў Нью-Ёрку,
Але мова заўсёды мая...
I на ўсходзе і захадзе я
Беларускую чую гаворку.

КАМІН

Пад восеньскі вецер сьпявае
Суровай зімы напамін.
Вясёлым цяплом ажывае
Халодны каменны камін.

З дрывотні набраныя дровы,
Бурштынам смала на кары —
Тут водар сасновы, здаровы.
Камін, палымней, ня куры!

Расьце агнявое бацьвіньне
I горача рвецца ўгару.
Палена хто ў полымя ўкіне —
Убачыць вясну і зару.

Вясну, што прыходзіла ў госьці...
Уявіцца радасны сьвет.
А згадка пакліча кагосьці,
Якога згубіўся і сьлед.