Рыгор Крушына - Дарогi

Якая сіла парастка жывога!
Сябруюць пчолкі з ім і матылі...
Усякае дыханьне хваліць Бога
Пакорным існаваньнем на зямлі.

МАЛАДОЕ ЗАХАПЛЕНЬНЕ

Сена ў сані, і каня ў аглоблі.
Лейцы ў рукі. Побач — лёс сьляпы.
У завеі белай па дарозе
Мігацелі дрэвы і слупы...

Мне тады здавалася заўсёды,
Што ў марозным полымі гару.
Сані лёгка, быццам-бы на крылах,
Узьляталі з гурбы на гару.

Я глядзеў — задзёрысты, вясёлы, —
Як усё кулялася вакол,
Як насустрач хвоі падбягалі
I уцякалі ў сьнежны перамол.

Уцякалі хаты хутаранцаў
I зьнікала ў далечы сяло.
Так было... А потым маладое
Захапленьне з часам адплыло.

I зіма — хлюпотная, чужая,
I даўно ў дарозе конь мой паў.
Дзе вы, сані? Адчуваю ўсё-ж я —
Радасьцяў юнацкіх не праспаў.

СПАМІЖ ЗАБЫТЫХ СЛОЎ

Бяз ветру млын стаіць маўкліва
I жорны ня гудуць.
Падзьме — і крылы зноў імкліва
На месцы ўкруг ідуць.

Тут цяжка мне атаясаміць
Сіберныя вятры,
Якія рвуць людзкую памяць
Знадворку і знутры.

Але прайшлі нягод віхуры,
Прайшлі вятры гадоў.
I па мінуўшчыне — хаўтуры,
I змрок забытых слоў.

Далёка дзесьці тыя словы
На памяці ляжаць.
Я ведаў тэрмін адмысловы
На нашу сенажаць.

Назваў-бы кожную расьліну —
I верас, і быльнёг,
Багун, асот, бружмель, брызгліну,
I пырнік на палёх.

Ды ўжо гады, відаць, ня тыя —
Ня круціцца жарон.
Сацьмелі словы залатыя.
I гэтакі-ж урон:

Чужы зварот, чужыя словы
Бярэм на вастрыё.
I выпадае з нашай мовы
Прыроднае, сваё.

Рамон названы маргарытай,
А вэрмутам палын.
Стаю над памяцяй разрытай,
Як той бяз ветру млын.

Я цяжка думаю, гадаю...
Спагадных слоў няма.
Была ў нас памяць маладая,
Як добрая кума.

Пякліся згадкі як аладкі,
Ня знаў я забыцьця.
Цяпер у сэрцы непаладкі,
Гаркавы смак жыцьця.

Але я ўсё-ж гатоў вучыцца,
Як пазнаваць красу.
Хай доля скочыла ваўчыцай —
Я долю панясу.

НЕДАСЯЖНЫ

Бурна шуміць акіян.
Я ў чоўне рыбацкім плыву.
Пад суровымі хвалямі —
рыба й каралі.
Нізка, пакорна
схіліў я сваю галаву
I з малітваю
вусны мае
прашапталі:
— Божа, ратуй і даруй.
Хай ня трывожыць сумлеў.
Хараство! Веліч! Мудрасьць!
Ці-ж гэта ўсё зьмерыць?
Ці ўсё схапіць, зразумець?
Голас у страху самлеў...
I адно я імкнуся:
зьмірыцца і верыць,
Славіць Цябе і сьпяваць.
Песьня хвалюе мяне.
Я гляджу
на Твае нязьлічоныя цуды.
Што захаваў акіян!
Што за дзівосы на дне!
Вадалазам
да скарбаў даступна
ня ўсюды.
I касманаўту ня ўсё
высьветліць зорны сусьвет,
I ў ракеце яму
не ўзьляцець да Сатурна!
Першы палёт над зямлёй —
толькі пракоўзаны сьлед,
А гэрой зазнаваўся
з пагардай,
бравурна:
— Космас агледзіў увесь.
Бога ня бачыў я там.
Аж пустым самахвальствам
крычала сумленьне.
А да зямлі паварот,
мабыць ня ведаў ён сам,
Гэта Божая міласьць
і цудам збавеньне.
Хіба-ж людзкое жыцьцё
не таямніцы пастаць?
Схамяніся душой,
у нявер'і каторы.
Бога ня бачыць ніхто, —
трэба Яго адчуваць
У сабе,
у істотах зямных,
у прасторы.

ДЗЁНЬНІК МАЛЕНСТВА

Маленства дні! Я меў свой дзёньнiк.
Пра ўсё і ўсякае пісаў:
Што ў слоік трапіў апалонік,
Што галасіў зацьвілы стаў,

Што мелі мы свае забаўкі...
Любілі плюхацца ў вадзе.
I крык і сьмех. На лытках — п'яўкi
I плямы твані дзе-ні-дзе.

А мы, малыя, не шманалі,
Плылі па сажалцы далей.
Гарлачык белы адрывалі, —
I хутка рос пучок лілей.

У нашу хату роднай маме
Мы несьлі радасна букет.
Сьвяціла сонейка над намі
I расхінаўся добры сьвет.

Сябры і школа. Песьні. Казкі.
Калядны вечар і канькі.
Вясна з паводкай. Рунь і краскі.
Зноў басанож і — нацянькі.

I я і брат любілі поле,
Дзе вецер торгаў за рукаў.
Старанна, чысьценька, паволі
Я ўсё ў свой дзёньнік натаваў.

Тут неабсяжная прастора!
Я зазначаў стракаты год:
I радасьць звонкую і гора,
I шмат здарэньняў і прыгод,

I шмат цікавых уяўленьняў.
Аднойчы мы пайшлі ў грыбы.
Здалося, бачылі аленяў,
Бліжэй — пасохлыя дубы.

А нехта ў лесе моцна стукаў,
Там пошчак хвою ўпарта сек.
У таямніцы гэтых гукаў
I дзяцел жыў і чалавек.