Алесь Карлюкевiч - Братэрства

За творчую работу крытык, чый лёс звязаны з Беларуссю, Міншчынай, Пухавіччынай, адзначана медалём Шолахава, а таксама – Горкаўскай літаратурнай прэміяй. За артыкул «Не пакінуўшы ценю» – прэміяй часопіса «Юность».

Яшчэ раней, не ведаючы пра стасункі крытыка з беларускай старонкай, прачытаў гутарку ці запіс дыялогу І. Растоўцавай з класікам рускай літаратуры Леанідам Лявонавым. Цяпер вось узнаўляю адну з ранейшых выпісак аўтара рамана «Рускі лес»: «Ад вучонага сучаснікі чакаюць новай карціны свету, пашырэння межаў непазнанага, ад мастака чакаюць большага – Шляху. Толькі пісьменнік можа акрэсліць чалавечыя маршруты, вызначыць мыслярскі праход у заўтрашні дзень». Ідучы ў заўтра, вядомы рускі крытык, літаратуразнаўца, перакладчык, паэт Іна Растоўцава, відаць, памятае і ваенных часін пухавіцкую Зазерку.

…Калі я расказаў у адной з беларускіх газет гэтую гісторыю, выразку з публікацыяй адправіў Іне Растоўцавай. Пісьменніца даслала мне стары, 1966 г., фотаздымак. На ім – яе бабуля з беларускімі партызанамі.

Разам са старым фотаздымкам Іна Растоўцава даслала свой паэтычны зборнік «Ночь. Продолжение: вторая книга стихов» (Масква, выдавецтва «Академика», 2013). На авантытуле кнігі – дарчы надпіс: «…ад аўтара ў падарунак памяці пра Беларусь і гады дзяцінства часін Вялікай Айчыннай вайны, – з добрымі пажаданнямі Іна Растоўцава. 04.04.2014 г. Масква». Некаторыя шчымлівыя, праніклівыя радкі вяртаюць чытача ў ваеннае ліхалецце. У памяці Іны Растоўцавай – свае мастацкія і жыццёвыя сімвалы. Так ці іначай яны звязаны з Зазеркай, Пухавіччынай. Чытаем адзін з вершаў:

І яшчэ – з пухавіцкай памяці Іны Растоўцавай: «Мне снилась Германия озером, / Прозрачным и синим – без края. / Как в Зазерках детство морозило! / Под липой стою, замирая. / Под каждым цветком стою в грёзе я, / С цветка тишину собирая, / Не зная, что часом начнётся война…»

Пісьменніца, чыё дзяцінства прайшло выпрабаванне вайной на пухавіцкай зямлі, злучае, паядноўвае розныя часы. Не выпадкова нямецкі вучоны, культуролаг, мастацтвазнаўца Вольфганг Ланге так адгукнуўся пра першы з «зазеркаўскіх» вершаў: «…Ваш выдатны верш пра Чэхава. Ён проста рашуча патрабуе перакладу на нямецкую мову. Пры гэтым ён не павінен быў згубіць свайго захапляльнага, прыцягальна-чароўнага тона, такога лёгкага і меланхалічнага адначасова, тона, які звязвае далёкае Некалі і блізкае Сёння разам…».

«В Бресте ранняя весна, / Робкая трава… / А над Бугом тишина, / И в руинах спит война. / Мама, ты жива?!.»Гэтыя радкі – з апошняй ці дакладней з першай пасмяротнай кнігі Мікіты Рафаілавіча Сусловіча (1935–1986), які нарадзіўся ў Мінску. І назва ў кнігі – «Трэцяя пара года» (Масква, «Советский пеисатель», 1989). Прадмову да зборніка – «Мора і любоў» – напісаў паэт Мікалай Флёраў: «Мікіта Сусловіч быў сапраўдным паэтам флота. Я нават не пішу Ваенна-Марскога Флота, пашыраючы гэта вызначэнне да параходаў, якія курсіруюць па марах і акіянах, да судоў, якія прабіваюцца праз арктычныя ільды, да малых сейнераў, у тралах якіх адбіваецца срэбрам толькі што злоўленая рыба. Усе маракі, дзе б ім не даводзілася сустракацца з Мікітам Сусловічам, адразу станавіліся яго сябрамі, таму што паэт быў чалавекам выключнай таварыскасці, дружалюбства, удзячнасці, абавязку і доўга. Усе гэтыя якасці ў многім выхаваны ў ім ваенна-марской службай, якой ён аддаў усе гады свядомага жыцця. На гэтай службе ён і стаў такім чалавекам, флоцкім паэтам,» – піша Мікалай Флёраў.

Пра сваю «беларускасць» Мікіта Сусловіч выказаўся так: «Мама в Бресте родилась, / В Минске родила. / С незабытым домом связь / Ни на миг не прервалась, / Через жизнь прошла./ В том далёком далеке, / В изначальный срок, / Написали на листке, / Прикрепив к моей руке, – / «Хлопчик Голоскок». Галаскок – прозвішча дзеда Мікіты Сусловіча, прозвішча матулі.