Алесь Карлюкевiч - Братэрства

…А той верш са львоўскіх збораў сярэдзіны 1960-х і зараз уваходзіць у многія выданні паэзіі Андрэя Вазнясенскага:

Побач з вёскай Пціч, дзе жыў «лейтэнант Загорын», на другім беразе ракі Пціч – старажытныя Дудзічы, радзіма многіх знакамітых асветнікаў, святароў, пісьменнікаў, ды і проста добрых і цікавых людзей. Краязнаўца, этнограф, пісьменнік, перакладчык Аляксандр і кампазітар Міхал Ельскія, скульптар Карл Ельскі, паэт Уладзімір Дудзіцкі… Адсюль родам – і маці рускага паэта, празаіка, перакладчыка Валерыя Ліпневіча. Між іншым, і зараз, зіму праводзячы ў падмаскоўнай Рузе, ён улетку і ўвосень гасцюе на радзіме мамы, дзеда і бабы. Дзед – Васіль Іванавіч Бардзіян, 1891 года нараджэння, скончыў у Дудзічах чатыры класы царкоўна-прыходскай школы. У грамадзянскую вайну ганяўся за бандамі Махно. Бачыў камандарма Будзённага. Быў адным з першых старшыняў калгаса ў Дудзічах. У пухавіцкай вёсцы Валерый Ліпневіч напісаў сваю першую паэтычную кнігу «Трава і дождж». Пасля ў дзедавай хаце пісаліся многія вершы для кніг «Цішыня», «Дрэва і рака», «Невядомая планета».

– Першы дудзіцкі верш напісаны мною ў 13 гадоў, пасля лета і доўгай дарогі да цягніка – 12 км пешшу, ды са слязьмі на вачах ад развітання з бабуляй і дзедам, – расказаў мне Валерый Ліпневіч.

Пра Дудзічы і ваколіцы, пра Андрэя Захарэнку ёсць старонкі і ў мастацкім нарысе ці нават аповесці В. Ліпневіча «У крэсле пад яблыняй», творы, які надрукаваны ў часопісе «Новый мир» у 2006 г. А ўваходзіў Андрэй Андрэевіч у літаратуру як мастацкі і жыццёвы вобраз спярша праз верш А. Вазнясенскага.

Вандруючы па розных куточках Мінскай вобласці, найчасцей зазіраю ў Пухавіцкі раён. Ведаю, што кожная сустрэча прынясе нешта новае для маёй памяці. Магчыма, паслухаю кагосьці з людзей сталага веку – і знайду новую характарыстыку таго ці іншага тапоніма, даведаюся сакрэты назвы паселішча, запішу ёмкае слоўца. А хтосьці раскажа гісторыю, перададзеную бацькамі ці дзядамі. Гісторыю пра свой уласны радавод альбо пра мінулую вайну. Здараецца, што «пухавіцкія памяткі» знаходжу і далёка ад нашай радзімы. Як вось і ў гэтым выпадку…

Гартаючы адзін з пісьменніцкіх даведнікаў, сутыкнуўся з лаканічнай інфармацыяй пра тое, што руская пісьменніца Іна Растоўцава частку свайго дзяцінства ў час Вялікай Айчыннай вайны правяла ў Беларусі. Ведаючы Іну Іванаўну па грунтоўных літаратуразнаўчых публікацыях, перакладах паэзіі (у тым ліку і надрукаваных у мінскім часопісе «Всемирная литература»), адважыўся напісаць у Маскву. Так пачалося новае адкрыццё звычайнай чалавечай памяці.

– Гэта вельмі доўгі ўспамін, – расказвае крытык, літаратуразнаўца, паэт, перакладчык Іна Растоўцава. – Калі паглядзець на яго, па словах даўно забытага савецкага паэта, «вачыма доўгіх успамінаў», то трэба вярнуцца ў 1941–1943 гг., калі я з мамай і сястрой паехала на лета ў госці да бабулі, якая жылаў Беларусі, у вёсцы Зазерка, што пад Мінскам. І там нас заспела вайна. Бацька аказаўся на Урале, а мы – у акупацыі.

Некалькі слоў пра вёску Зазерка, якая якраз і знаходзіцца ў пухавіцкім раёне. Чытаем у гісторыка-дакументальнай хроніцы Пухавіцкага раёна «Памяць»: «Зазерка, вёска, цэнтр калгаса “Барацьба” Пярэжырскага сельсавета, за 43 км на паўночны захад ад раённага цэнтра, чыгуначны прыпынак на лініі Мінск— Асіповічы. З канца чэрвеня 1943 г. акупіравана нямецка-фашысцкімі захопнікамі. У студзені 1943 г. гітлераўцы загубілі 27 мірных жыхароў. У 1971 г. 184 двары, 528 жыхароў. Працуюць сярэдняя школа, дзіцячая музычная школа, бібліятэка, аддзяленне сувязі, Дом культуры, ветэрынарны ўчастак, механічныя майстэрні, 8 магазінаў. На 1.01.2002 г. 221 двор, 579 жыхароў…» Да 1960 г. Зазерка – у Рудзенскім раёне.