Невядома - Быць (або ня быць) сярэднеэўрапейцам [сучаснае польскае мысьленьне]

У эсэ «Qual qelle. Les soucres de Valery» Дэрыда спрабуе апiсаць мэханiзм differance пры дапамозе тэрмiну implex, узятага з твораў Валеры. Implex — гэта тое, што ня можа быць простым (ce qui ne peut etre simplex) i што бесканцоўна падзяляе простасьць кожнага вытоку, кожнага пачатку, кожнай прысутнасьцi, i што — як мы ўжо старалiся паказаць — прыводзiць да немагчымасьцi поўнай рэалiзацыi цяперашняга часу, да сытуацыi, у якой тое, што прысутнае, выявiцца як выток, просты, актуальны, пунктуальны i засяроджаны ў iмгненным дзеяньнi (l’impossibilite pour un present, pour la presence d’un present de se presente comme une sourse: simple, actuelle, ponctuelle, instante) [146]. Differance — гэта не лякалiзаванае месца, выток, якi ўжо ўнутрана надарваўся i зь якога вынiкаюць значэньнi, што нiколi ня будуць выкарыстоўвацца напоўнiцу, значэньнi таксама ўнутрана расколатыя i падзеленыя. Iншымi словамi, differance — гэта няпросты, няпоўны выток, гэта структураваны выток, якi адрозьнiвае адрозьненьнi. Таму назва «выток» не пасуе да яе [147]. Яшчэ больш ляпiдарна: differance — гэта ўзрушэньне значэньня.

I загэтым нас ужо не зьдзiўляе цяпер, што дэфiнiцыя дэрыдыянскага пайма практычна немагчымая, дарма што намаганьнi з мэтай ейнага (дэ)канструяваньня дагэтуль не спыняюцца. Гэта адбываецца таму, што якраз мэханiзм неiдэнтыфiкавальнай «rуїNICy» (бо такi пераклад тэрмiну differance мы хацелi б пасулiць замiж слова «rozni» , якiм паслугавалася Яанна Скачыляс, аўтарка зацытаванага вышэй польскага перакладу эсэ Дэрыды) актывiзуе гэныя высiлкi, паколькi differance ёсьць гульнёй, што «вытварае» — дзякуючы таму, што ня ёсьць папросту дзеяньнем — гэныя розьнiцы, эфэкты розьнiцаў (effekts de differance) [148]. Абмыл (пярэйсьце ад «правiльнага» E да «памылковага» A), i ў дадатак абмыл, што валодае ўсiмi адзнакамi правiльнасьцi (у вымаўленьнi вэрсii з E i A гучаць iдэнтычна, а iхную differance можна назiраць толькi ў пiсьмовай вэрсii), зьясьняе, чаму дэканструкцыя ня можа прызначыць сабе рангу «мэтадалёгii» , цi нават «мэтоды» : тое, што зьмяшчае ў сабе «абмыл» як мэханiзм (ня)дзеяньня, пазбаўляе сябе магчымасьцi стварэньня рэгуляцыйных прынцыпаў, абавязковых у кожнай сытуацыi. Заданьне дэканструкцыяў (множны лiк) — паспрабаваць учынiць супрацiў таму, што немагчымае (паставiць апошнюю кропку над «i» , пошук «вытоку» , «пачатку» i г.д.), паспрабаваць спасягчы i зьменаваць тое, што заўсёды зьнiкае перада мной (Другi, Iншы, Блiжнi, l’Autre) i што мусiць замянiцца пэўным часовым субстытутам i таму ў вынiку аказацца пэўным «абмылам» . У пазьнейшай кнiзе пад назвай «Psyche» Дэрыда засьцеражэ, што нельга трактаваць дэканструкцыi як мэтоды, i таксама дадасьць, што спакмень зацiкаўленьня дэканструкцыйных практык становiць сабой пэўны досьвед немагчымага (...), другога, перажываньне другога як чагосьцi, што ўзьнiкла дзякуючы таму, што немагчымае (l’experience de l’autre comme invention de l’impossible) [149].

* * *

Месца, якое ўважлiвая i парадкуючая думка (выражаная ў праграме арганiзатараў канфэрэнцыi) адвяла дэканструкцыi, ёсьць «konserwatorium» . Рэфлексiя Дэрыды iзноў апынiлася ў «абмыле» , узьнiклым з розьнiцы, што аддзяляе месца размовы ( «konwersatorium» ) ад месца мастацтва й батанiкi ( «konserwatorium» ). Але якраз гэты «абмыл» можа выявiць нам дылему дэканструкцыi, якая ёсьць формай рэдэфiнiцыi (каб не сказаць — радыкальнай крытыкi) заходняга фiлязафiчнага i лiтаратурнага дыскурсу (прыгадаем, што Дэрыда прыехаў з Альжыру ў Парыж з намерам вывучаць лiтаратуру i што найбольш рыгарыстычная дэканструкцыя нiколi не была адасобленая ад лiтаратуры [150]).

«Кансэрваторыя» — гэта месца, якое лучыць дзьве асноўныя функцыi заходняй думкi: заклапочанасьць (у сэнсе, у якiм гэта выявiлi гайдэгераўскiя аналiзы i такое iстотнае для яго фiлязофii паймо «Sorge» ) i дбаньне аб форме. Conservatorio спачатна азначала навучаньне музыцы, якое адбывалася ў дабрачынных установах, i дзе яно паклiкана было служыць адукацыi й плённаму баўленьню часу пансіянэраў. Перш як францускае «Ecole Royal de Chant et de Declamation» (1784) дало пачатак традыцыi кансэрваторыi як месца, працягваюцца мастацкiя традыцыi, і перш як Дворжак у 1885 годзе заняў пасаду дырэктара кансэрваторыi ў Нью-Ёрку, iталiйскiм konservatorio называўся дом для падкiдкаў. Прычым гэтыя ролi не ўзаемавыключальныя: iх лучыць клопат i заданьне абароны (жыцьця) i культываваньня (мастацкiх традыцыяў). Таму браць голас у прасторы «кансэрваторыi» азначае ў iсьце тое ж самае, што гаварыць з пазыцыi пэўнай бясьпекi, будучы захiнутым апякунскiмi iнстытуцыямi i сiлай добра ведамых поймаў i значэньняў (ангельскае conserve паходзiць ад com + servare i азначае «баранiць» , «захiнаць» , згэтуль стараангельскае searu ў значэньнi «зброi» ) [151].