Радыё Свабода - Галасы Беларусі — 2020

Мяне ў стане шоку даставілі ў лякарню. Выйшаўшы зь лякарні, я паехаў на рэабілітацыю ў Літву. Знаходзіцца на тэрыторыі Беларусі мне дакладна небясьпечна.

Фізычна мне лепей, маральна — так сабе. Увесь час усплываюць нейкія флэшбэкі, працуем з псыхолягам, з псыхатэрапэўтам. Я думаў, што гэта будзе пераносіцца крыху лягчэй.

У Вільні я сустрэўся са Сьвятланай Ціханоўскай. Яна ўбачыла мяне, ёй сказалі: „Гэта той Максім, за якога вы моцна хваляваліся“. Мы падышлі, проста абнялі адно аднаго і пачалі плакаць. Я думаю, што сёньня гэта стан кожнага беларуса. Бо мы вельмі салідарныя і адзін за аднаго перажываем той боль, які мы перанесьлі.

Мне вельмі шмат людзей напісалі, тых, якіх пабілі 9-11 жніўня. Да майго выпадку яны думалі, што больш ня пойдуць на акцыі. Бо ім фізычна балюча, маральна балюча, нехта інваліды, нехта калекі. Але пасьля майго выпадку… Мне было гэта вельмі горка чытаць, але яны напісалі: „Ты як новы віток нашых сіл, пасьля твайго выпадку мы ўсе будзем выходзіць“.

„Ноч прасядзела на плястыкавай бутэльцы з вадой“

Алена, 54 гады, пэнсіянэрка, Магілёў:

— 14 кастрычніка на Пакровы ды сьвята маці да мяне завіталі дачка з унукам і сяброўка, і мы пайшлі фатаграфавацца ў вышыванках на плошчу да гандлёвага цэнтру „Атрыюм“. Там папрасілі маладога чалавека, каб зьняў нас на тле бел-чырвона-белага сьцяга. Раптам зьявіўся „ціхар“, які пачаў здымаць нашу кампанію на відэа. Зь міліцэйскай машыны выскачылі людзі ў чорным з дручкамі ды, як мне падалося, зброяй. Іхныя твары хавалі маскі і балаклавы. Мяне, сяброўку, хлопца, які фатаграфаваў, і ягоную дзяўчыну запхнулі ў машыну. Дачку з унукам адпусьцілі.

Дарогаю ў Кастрычніцкі аддзел міліцыі мяне, спалоханую, запэўнівалі, што праз 15 хвілінаў па афармленьні дакумэнтаў адпусьцяць. Там склалі пратакол, што я ўдзельнічала ў „несанкцыянаваным мітынгу“. Апісалі мае рэчы і пасадзілі ў „малпоўню“. У ёй было холадна. На бэтоннай лаўцы я асьцерагалася сядзець, каб не захварэць. Прасіла ахоўнікаў даць мне кардон падаслаць. Просьбы ня чулі. Падклала паліто, але цела хутка стыла, бо была я ў адной вышыванцы. Ноч прасядзела на плястыкавай бутэльцы з вадой.

Ноччу ў аддзел прыходзіла дачка перадаць цёплыя рэчы і ежу. Ёй паведамілі, што мне цёпла і ні ў чым ня маю патрэбы.

А 4-й раніцы нас павезьлі ў ізалятар. Мне ад страху і нэрвовага ўзрушэньня было блага: не адчувала сэрца, нямелі рукі. Пакуль маю сяброўку афармлялі, прылегла ў машыне, але міліцыянт загадаў сядзець. Ізалятар нас у кепскім стане не прыняў. Зноў кінулі ў „малпоўню“, я зноў села на бутэльку. Прасіла выклікаць „хуткую дапамогу“. Дзяжурны дакараў: маўляў, я мусіла працаваць на лецішчы і фатаграфаваць унукаў, а не хадзіць на мітынгі.

Лекарка „хуткай дапамогі“ дапытвала мяне, чаму трапіла ў міліцыю, прасіла параўнаць бел-чырвона-белы сьцяг з чырвона-зялёным і патлумачыць іхныя адрозьненьні, а таксама згадаць 1990-я гады і параўнаць зь цяперашнімі часамі. Я трывала зьдзекі. Наглуміўшыся, мне зрабілі іньекцыю і на разьвітаньне пасьмяяліся з вышыванкі. У „малпоўні“ я ня вытрымала, лягла на бэтонную лаўку. Ужо на волі іншыя мэдыкі сказалі, што ў мяне быў прыступ нэўральгіі.

Раніцай звазілі ў Сьледчы камітэт, зьнялі адбіткі пальцаў, сфатаграфавалі, адтуль павезьлі дамоў па лекі і ежу і зноў у ізалятар. На яго тэрыторыі ў цесным закутку службовай машыны сядзелі ўдваіх больш за гадзіну. Я пачала задыхацца, доўга прасіла адчыніць дзьверы ды звадзіць у прыбіральню. Ізалятар зноў нас ня ўзяў. Вярнулі ў аддзел, дзе са мною правялі „прафіляктычную гутарку“ і нейкім цудам выпусьцілі.

Тое, што перажыла, ні з чым не параўнаць. Трыццаць гадоў я адрабіла выхавальніцай, выйшла на пэнсію, ніколі не трапляла ў міліцыю, і толькі за тое, што сфатаграфавалася зь бел-чырвона-белым сьцягам, зь мяне так пазьдзекаваліся. Адкуль у людзей у міліцэйскай форме столькі азьвярэласьці? Я напісала скаргу ў пракуратуру і галоўнаму лекару на „мэдыка-сьледчую“. Няхай адпішуць, хто даў ім права так абыходзіцца са мною. Зьбіраюся дапамагаць тым, хто перажыў перасьлед, як я.

„У камэры я зразумела, як людзі замярзаюць у сьнезе“

Надзея, былая супрацоўніца „Белавія“:

—Першы раз мяне затрымалі 18 кастрычніка разам з шасьцю сябрамі. Хлопцы зьбіраліся на Партызанскі марш. Але ўзяць удзел у акцыі нам не ўдалося: нашу кампанію затрымалі на Трасьцянецкай і адвезьлі ў Ленінскае РУУС. Дзевяць гадзін я ды іншыя правялі ў гаражы, стоячы тварам да сьцяны.