Array Коллектив авторов - Калі цвіла чаромха (зборнік)

Люська аб’явілася – сапраўды дзіва! Мы ўжо і думаць-гадаць пра яе забыліся, жывая ці не, а яна, бач ты, не толькі жывая-здаровая, дык яшчэ і за мяжой, і, мусіць, някепска ўладкавалася!…

Люська з’явілася на нашым завулку дзесьці напрыканцы шасцідзясятых і нарабіла пярэпалаху. Мы, тады яшчэ малыя дзеці, бегалі за ёю, бы за нейкай цыркачкай-камедыянткай. Яшчэ б – дзеўка ў штанах!.. Такога дзікунства насельніцтва завулка раней не бачыла, а тэлевізараў у нашых хатах тады амаль не было. Штаны на ёй былі шырачэзныя ўнізе, «клёшы», так іх называлі, і Люська, ідучы, расстаўляла ногі шырока, бы матрос на палубе, але ўсё роўна заграбала імі пясок на дарозе. Да таго ж на галаве ў Люські былі неверагодна кудлатыя, нібы ў лялькі, светлыя валасы. Я ўпершыню тады пачула новае слова – парык.

Люську прывёз з арміі наш сусед Шурка. Шурка служыў у Рызе, у марфлоце, ажно тры гады. Маці яго, Міроніха, вельмі чакала хлопца з арміі – дзве ж дачкі яшчэ падрасталі. Спадзявалася, што сынок вернецца, пойдзе працаваць і дапаможа сясцёр вывучыць і аддаць замуж. А ён жонку з малым дзіцем прывёз! Ды такую, што ні да чаго не здатная!.. Ні кашулю мужу памыць, ні падлогу падмесці, ні нават кашу свайму дзіцяці зварыць. «Што ты зробіш – не было яе каму навучыць: дзетдомаўская», – перадавалі бабы адна адной ля калонкі, дзе бралі ваду, і скрушліва ківалі галовамі. Ужо ж была ў іх радасць – пагаварыць! Мы, малыя, круціліся побач і чулі: «Маці не пісаў – прызнацца баяўся, што ў арміі жаніўся. А Міроніха ж так на яго спадзявалася, так спадзявалася!..» – «Ды не… Можа, і не збіраўся ён з жонкай вяртацца. Тонька-пашпартыстка гаварыла, што ў іх шлюб за чатыры месяцы да нараджэння дзіцяці аформлены…» – «Ой, малое ляжыць плача, а маладая мамачка спіць! Міроніха цярпіць-цярпіць, а потым бутэльку з малаком сама грэе…» – «Ага, а Шурка сам пялюшкі мые!.. А калі дзіця прачнецца, Люська яго пад пахамі, бы палена, носіць…»

Міроніха гэтыя размовы не падтрымлівала, маўчала. Ці то дзеля спакою сына смецце з сям’і не хацела выносіць, ці то шкадавала нявестку-сірату, а можа, яшчэ спадзявалася па-мацярынску яе ўсяму навучыць. Але не спраўдзіліся надзеі: Люська збегла! Год дзіцяці споўніўся, дэкрэтны водпуск скончыўся, і паехала яна ў Рыгу – з працы звальняцца. Раілі людзі: «Заказным лістом заяву адашлі!» Дык не, маўляў, праехацца хачу, развеяцца ад вашай дзярэўні. Паехала і… след яе развеяўся. Чакалі-чакалі, на працу ў Рыгу напісалі, адтуль адказалі: звольнілася. У міліцыю звярнуліся, а дзе шукаць?.. Люська ж тут, у райцэнтры, была прапісаная. Так і не выпісалася сама, пакуль праз пэўны час, ужо пасля разводу з Шуркам, свякроў яе не выпісала. Хутка пра яе амаль забыліся, нават думаць сталі, мо, сапраўды, дзе загінула, але аднойчы…

Прайшло гадоў дзесяць, як Люська прапала. Аленка, дачка яе, так і расла ў бабы. Шурка яшчэ раз паспрабаваў ажаніцца, нават сын нарадзіўся, але і ў другім шлюбе, у прымах у Мінску, шчасця не знайшоў, зноў вярнуўся дадому. Стаў выпіваць і з часам ператварыўся ў аднаго з тых ціхіх алкаголікаў-развядзёнаў, якія жывуць пры старой жаласлівай матцы. Дачкой Шурка амаль не займаўся, ды гэта і не трэба было. Дзяўчынка, дзякуй богу, пайшла не па маці. Дома – руплівіца, у школе – выдатніца, з сяброўкамі – весялуха, ва ўсіх справах завадатарка, як гавораць сёння, лідар. Міроніха, аддаўшы сваіх дзвюх дачок замуж, расціла ўнучку, як родную, трэцюю, дачку – у любові і строгасці.

Быў перыяд, у гадоў пяць-шэсць, калі Аленка стала прыставаць да родных з пытаннем: «А дзе мая мамка?» Бацька ў адказ толькі крыўдліва соп і сыходзіў з хаты. Міроніха адразу пачынала сварыцца на малую і прымушала збіраць цацкі або кніжкі ці пасылала да суседскіх дзяўчатак гуляць. А адна з родных цётак дзяўчынкі, Галіна, вельмі злая на швагерку-шлёндру і за адзінокага няшчаснага брата, і за маці, якой на старасці гадоў трэба яшчэ гадаваць унучку, і за пляменніцу, што расце паўсіратой, аднойчы не вытрываўшы, сказала дзяўчынцы: «Твая мамка сабакам сена косіць!..» Малая і паверыла. Суседзі не раз дзеля смеху перапытвалі дзяўчо: «Аленка, а дзе твая мамка?» – «Мая мамка сабакам сена косіць!» – старанна тлумачыла ўсім наіўнае дзіця, пакуль Міроніха не пачула гэта і на суседак не насварылася.

Потым, гады праз тры—чатыры, ужо ў школе, стала Аленка перапорваць кардонныя каробкі з фотаздымкамі, што захоўваліся ў бабінай хаце, прыглядаючыся ўважліва да кожнай картачкі. Асабліва да маленькіх – на пашпарт. У Міроніхі сэрца зашчаміла. Зразумела – дзяўчынка матчына фота шукае!.. Вось як: колькі дзіця ні кармі, колькі ні пестуй – усё роўна для яго благая мамка будзе лепей за добрую бабулю.