Анатоль Кудравец - Зязюля пракукуе заўтра… (зборнік)

Калі ўспомніць яшчэ, то тут некалі шумеў лес. І не абы-які. Жывым помнікам яму застаўся высокі, у некалькі абхватаў, раздвоены ўгары дуб. «Угары» – гэта метраў пяць ад зямлі.

На сухіх яловых лежнях у развілцы яго стаяла выбеленая дажджамі і сонцам вялізная ліпавая калода. За карункамі сукоў і лісця яе няпроста было ўгледзець здаля. Але сёння промні заходзячага сонца высвецілі яе, пазалацілі. І Павел і Алесь не-не ды і пазіралі ў той бок. Ці то дуб з цёмнай парэпанай карой і густа-зялёнай глянцавай лістотай прыцягваў іхнія позіркі, ці сама калода, але ўсё гэта было нечым адзінацэльным: сядзяць людзі, цвіце бульба, стаіць дуб, на ім – вулей з пчоламі, недзе заходзіць сонца.

Дуб стаяў нязрушна, быццам бы адліты з жалеза. Да хлопцаў даходзіў густы, як з-пад зямлі, гул дружнай пчалінай сям’і. Можна было толькі падзівіцца: два гады вайны, а ні партызаны, ні паліцаі з немцамі калоду не скінулі.

Права падглядаць пчол заўсёды заставалася правам іхняга двара. Так было, калі жыў быў дзед Лявон. Ён некалі і ўцягнуў на дуб гэтую цяжкую калоду, а з ёй займеў і права браць даніну з яе насельнікаў. Пасля смерці Лявона, а памёр ён гады за тры да вайны, леты два пчол падглядаў яго сын Сымон.

Пасля таго, як Сымона забілі, а забілі па-дурному проста… Бег у лес, куды кінуліся ўсе, хто пачуў пра аблаву. На плячах падушка з посцілкамі. Падушка была белая. Той, хто страляў, узяў прыцэл вышэй. А вышэй падушкі была галава.

Сымона пахавалі, і пчаліную работу вучыліся рабіць Павел і Алесь. Добра прызвычаіцца да яе не паспеў ні той, ні другі… І вось сядзяць побач – плячо ў плячо. Ногі ў баразне, за плячыма – плот, бацькава хата…

– Ну, што сёння прывяло цябе? Пацягнула да Зосі? Глядзі, напорашся калі-небудзь… – па-бацькоўску мякка спытаў Павел.

– І да Зосі і не да Зосі. А напароцца? Не напаруся… Я тут вынюхаў усе сцежкі, кожны кусцік, кожную купіну ведаю…

– Глядзі, брацік… Цяпер кожная купіна можа стрэліць. І праўда, ніхто ў сяле не ведаў лес лепей, чым Алесь. Змалку не вылазіў з яго. Ведаў і вавёрчыны хайлукі, і дзе куніца тоіцца, і дзе барсук жыруе… Жыў у лесе. Так было да вайны. Цяпер усё памяшалася. Людзі шыюцца ў лясы.

Твае сцежкі перасталі быць тваімі…

– А што гэта ў цябе з валасамі? – Алесь паказаў вачыма на прысмалены пісяг над вухам у брата.

– Што з валасамі? Магло быць горш! Магло быць з галавой, – хмура адказаў Павел. Пыхнуў дымам, павярнуўся да брата, перавёў вочы на ягоны карабін. Ён быў як лялька, гэты карабін: дагледжаны, добра змазаны, чорна-бліскучы. – Ведаеш, нядаўна прыляцела новая група – адтуль, як кажуць, з Вялікай зямлі. Група групай; падкінулі аўтаматаў, патронаў, гранат. З групай асабіст, нехта Каганаў, і дзве радысткі. Харошыя дзеўкі, маладзенькія, але мне ўпала на вока Наташа. І я да яе, і яна да мяне горнецца. Я ніколі не бачыў, каб у чалавека ўсё было такое белае… Ці ў іх там, у Расіі, сонца няма?.. І твар, і зубы, і цела… Як быццам, ніхто нікога не шукаў, а знайшліся. Радысткі заўсёды пры штабе, ну і я не-не ды і пакажуся там. Сустрэліся мы з ёю раз, другі, трэці… Лес вялікі, а схавацца няма дзе. І заўчора… Вечар, цёмна, ідзём з ёй па сцежцы… Лес – усюды сцежкі. І раптам чую, не вушамі – спіной чую: нешта не тое… Я за Наташу – і раз убок, за хвойку. І тут над вухам – га-ах!.. Паварочваю галаву – ён, асабіст… Гэты, прылётны… Ухмыляецца: «А я-та думаю, хто гэта ля нашай штабной зямлянкі ашываецца?..» Гэта ён мне. Бач, ён ужо штабную зямлянку прысвоіў… А да зямлянкі метраў дзвесце. Значыць, ён увесь гэты час ішоў за намі… Вось адтуль і пісяг…

– І ты яму спусціш?

– Не спушчу. Усё толькі пачынаецца. Калі да такога дайшло, то… Гэта каб проста так, без слова, у патыліцу…

– Можа, ён хацеў прыпужнуць цябе?

– Добрая пужня. Не рвані я ўбок – і не было б табе з кім гаварыць сёння…

– Ну, калі да такога дайшло, то запомні: другі раз ён не прамажа.

– Другога разу я яму не дам. – Павел сказаў гэта спакойна, відно было, што ён пра гэта думаў, і добра думаў.

– А што Наташа?

– Наташа… Наташа на службе… Ён да яе яшчэ там, у тыле, прыставаў. Але паглядзім…

Памаўчалі. Зноў падаў голас Алесь:

– Ты пытаў пра Зосю. Прызнаюся: у нас нехта павінен нарадзіцца. То я, брацік, буду прасіць цябе: жыццё такое, але калі што… то ты ўжо…

– Ты маладзец… Брату ў патыліцу страляюць, а ён задачкі загадвае…

– Не каму чужому – брату і загадваю… А сёння што?.. – Алесь усміхнуўся цёплай дзіцячай усмешкай. – Проста захацелася дамоў. Цэлы месяц не быў. Нешта ўзяло за сэрца, хоць плач. А тут лёг учора спаць, і не заснуў яшчэ – так, суцішыўся недзе паміж сном і явай… І раптам чую мамін голас. Быццам яна недзе побач, у хаце: «Алесь, сынок, чаму ты не прыходзіш?..» Я аж падскочыў. Не спаў жа… Вочы чыстыя. І яе голас, во, толькі што гучаў… Прыйшоў да Петрака: так і так, кажу, трэба адлучыцца, снапы звезці, тое-сёе…